Dieta po zawale – jak powinno wyglądać menu dobre dla serca?

Zawał mięśnia sercowego, zwany potocznie zawałem lub atakiem serca, to bardzo poważna postać choroby niedokrwiennej serca, która w krajach europejskich stanowi najczęstszą przyczynę zgonów. (1) Przejście zawału wymaga odpowiedniej rehabilitacji uwzględniającej także dietę – celem poprawy zdrowia i zapobiegnięcia kolejnym zawałom lub powikłaniom. Zobacz, jak powinna wyglądać dieta po zawale.

Przyczyny zawału serca

Przyczyny zawału serca są istotne dla zrozumienia koniecznych modyfikacji diety po jego wystąpieniu. Podstawową przyczyną zawału serca jest miażdżyca. Miażdżyca to stan, w którym naczynia krwionośne zwężają się z powodu odkładającego się cholesterolu. Pod wpływem miażdżycy w naczyniach krwionośnych tworzy się tzw. blaszka miażdżycowa, która może ulegać uszkodzeniu. Uszkodzenie blaszki miażdżycowej może zaś skutkować zamknięciem naczynia, a w konsekwencji – niedokrwieniem. Nagłe ograniczenie przepływu krwi przez tętnice prowadzi właśnie do ostrego zespołu wieńcowego, zwanego zawałem.

Czytaj także: Miażdżyca zaczyna się niewinnie. Jak się przed nią uchronić?

Czynniki ryzyka zawału serca

W przeciwieństwie do nagle przebiegającego zawału, miażdżyca jest stanem, który powstaje powoli i na który wiele czynników ma wpływ. To tak zwane czynniki ryzyka zawału serca. Co do nich należy?

• palenie papierosów,
• długotrwałe, wysokie ciśnienie krwi,
• cukrzyca,
• zbyt wysoki poziom cholesterolu (zwłaszcza frakcji LDL),
• niski poziom aktywności fizycznej,
• otyłość,
• nadużywanie alkoholu. (2, 3)

Co istotne, mężczyźni i osoby starsze są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia zawału serca. Choć na płeć i wiek nie mamy wpływu, pozostałe czynniki mogą być przez nas kontrolowane, a znaczna większość z nich – poprzez zdrową dietę i zmianę nawyków żywieniowych. Dlatego odpowiednio zbilansowana dieta po zawale, a także w profilaktyce zawału i chorób serca, jest taka ważna. Jadłospis oparty na lekkostrawnych posiłkach, bogatych w składniki wspomagające pracę serca i układu krążenia oraz obniżenie cholesterolu, niweluje ryzyko wystąpienia kolejnego zawału serca, a tym samym – zapewnia dłuższe życie.

Sprawdź również: Pierwsza pomoc przy zawale serca – co możemy zrobić?

Dieta po zawale – ogólne wyznaczniki

Dieta po zawale powinna zmierzać ku obniżeniu poziomu cholesterolu oraz ciśnienia krwi. Można to osiągnąć stosując jedną z zalecanych diet korzystnych dla serca, na przykład dietę DASH czy śródziemnomorską. (4) Można też na stałe zmienić dotychczasowe nawyki żywieniowe. To drugie rozwiązanie jest o tyle korzystne, że nie wymaga przyswajania sobie nowych przepisów i rozwiązań, a jedynie modyfikację już istniejących.

Pamiętaj także o ruchu, który według wytycznych Instytutu Żywności i Żywienia leży u podstaw piramidy zdrowego żywienia. Aktywność fizyczna jest ważna dla każdego, jednak w przypadku osób po zawale jest szczególnie istotna, zwłaszcza jeśli cierpią one na otyłość lub nadwagę. Zmniejszenie masy ciała może znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia (ponownego) zawału. Trzeba jednak pamiętać o dostosowaniu aktywności (jej rodzaju i intensywności) do swoich możliwości, ponieważ zbyt duży wysiłek po zawale zdecydowanie nie jest wskazany. Dlatego planowane zajęcia ruchowe należy skonsultować z lekarzem.

Przeczytaj także: Rehabilitacja po zawale serca

Dieta po zawale w 4 krokach

Jeśli chcesz samodzielnie zmienić swój sposób żywienia, by zatroszczyć się o serce i dłuższe życie, oto garść wskazówek, do których warto się zastosować.

1. Obniż poziom „złego” cholesterolu LDL dzięki sterolom roślinnym

Obniżenie poziomu „złego” cholesterolu przyjmowanego wraz z pożywieniem to podstawa. Jak to zrobić? Przede wszystkim włącz do diety produkty wzbogacone o sterole roślinne. Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego to najskuteczniejszy, niefarmakologiczny sposób obniżenia poziomu cholesterolu, w dodatku najłatwiejszy do wdrożenia (11).

Sterole roślinne to związki organiczne zawarte w roślinach, które skutecznie zmniejszają poziom cholesterolu poprzez ograniczenie jego wchłaniania z pokarmu oraz zwiększenie jego wydalania. (8, 9) Ich skuteczność została przebadana klinicznie, a regularne spożywanie 1,5-2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia i zbilansowaną dietą pozwala obniżyć poziom cholesterolu nawet o 7-10% już w ciągu 2-3 tygodni. Niestety w naturalnych produktach spożywczych znajdują się w bardzo niewielkich ilościach. Dlatego doskonałym uzupełnieniem codziennej diety i prostym krokiem w kierunku poprawy swojego zdrowia jest wybór żywności funkcjonalnej – margaryn roślinnych, które zawierają dzienną dawkę zapotrzebowania na sterole roślinne. Wystarczą 3-4 kromki pieczywa posmarowane margaryną Optima Cardio* dziennie, aby obniżyć cholesterol.

2. Ogranicz tłuszcze pochodzenia zwierzęcego

Zrezygnuj z tłustego mięsa, zamiast tego wybierz drób lub dietę opartą na warzywach – badania wykazały, że rezygnacja z mięsa poprawia pracę serca i zmniejsza ryzyko śmierci po zawale (5). Zrezygnuj także z tłuszczów zwierzęcych, takich jak smalec czy masło, i zamień je na funkcjonalne margaryny roślinne, których skład został stworzony z myślą o wspomaganiu pracy serca i obniżaniu cholesterolu.

3. Ogranicz sód i zwiększ spożycie produktów zawierających potas

Potas i sód działają w naszym organizmie przeciwstawnie, wpływając na nasze ciśnienie. Sód je podnosi, potas – obniża. (10) Głównym źródłem sodu w naszej diecie jest sól kuchenna. Staraj się ograniczyć jej spożycie nie tylko poprzez zredukowanie jej ilości podczas gotowania (najlepiej zastąpić ją ziołami), ale także odstawiając przetworzone produkty, które mają wysoką zawartość soli w składzie – zupy instant, gotowe dania w słoikach czy wędliny. Potas natomiast możesz dostarczyć, wybierając suszone owoce, orzechy, zielone warzywa liściaste, brokuły czy pomidory oraz żywność funkcjonalną wzbogaconą o ten elektrolit.

Sprawdź: Produkty bogate w potas

4. Jedz błonnik

Błonnik pokarmowy wspiera profilaktykę obniżania stężenia cholesterolu, jest więc bardzo pożądany w diecie po zawale. (6) Gdzie go znajdziemy? Praktycznie w każdych owocach i warzywach. Jego zawartość będzie wyższa, jeśli będziemy spożywać je w formie nieprzetworzonej, surowej. Dodatkowo wysoką zawartość błonnika mają produkty pełnoziarniste, takie jak kasze, makarony czy ciemne pieczywo. Według badań (7) dobrze w walce z cholesterolem sprawdza się błonnik pochodzący z owsa, może warto więc do swojej diety włączyć płatki owsiane?

Zobacz inne diety: dieta niskocholesterolowa, nisko węglanowa, po zawale, śródziemnomorska, przy nadciśnieniu tętniczym, wegetariańska, wegańska, dla serca, lekkostrawna, na wzmocnienie odporności, ketogenna.

*Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia cholesterolu o 7-10% uzyskuje się w ciągu 2-3 tygodni przy konsumpcji od 1,5 do 2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Zmiana jednego z nich nie daje gwarancji obniżenia ryzyka.

Bibliografia:

1. Causes of death in the EU – Statistics in focus, 10/2006, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p_product_code=KS-NK-06-010
2. Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson’s principles and practice of medicine (21st ed.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. pp. 588–599.
3. Gaziano, Thomas A.; Gaziano, J. Michael (15 September 2016). “Global Evolving Epidemiology, Natural History, and Treatment Trends of Myocardial Infarction”. In David A. Morrow (ed.). Myocardial Infarction: A Companion to Braunwald’s Heart Disease. Elsevier. pp. 11–21.
4. Van Horn, L; Carson, JA; Appel, LJ; Burke, LE; Economos, C; Karmally, W; Lancaster, K; Lichtenstein, AH; Johnson, RK; Thomas, RJ; Vos, M; Wylie-Rosett, J; Kris-Etherton, P; American Heart Association Nutrition Committee of the Council on Lifestyle and Cardiometabolic Health; Council on Cardiovascular Disease in the Young; Council on Cardiovascular and Stroke Nursing; Council on Clinical Cardiology; and Stroke, Council. (29 November 2016). “Recommended Dietary Pattern to Achieve Adherence to the American Heart Association/American College of Cardiology (AHA/ACC) Guidelines: A Scientific Statement From the American Heart Association”. Circulation. 134 (22): e505–e529.
5. Arnett, Donna K.; Blumenthal, Roger S.; Albert, Michelle A.; Buroker, Andrew B.; Goldberger, Zachary D.; Hahn, Ellen J.; Himmelfarb, Cheryl D.; Khera, Amit; Lloyd-Jones, Donald; McEvoy, J. William; Michos, Erin D.; Miedema, Michael D.; Muñoz, Daniel; Smith, Sidney C.; Virani, Salim S.; Williams, Kim A.; Yeboah, Joseph; Ziaeian, Boback (17 March 2019). “2019 ACC/AHA Guideline on the Primary Prevention of Cardiovascular Disease”. Circulation. 140 (11): e596–e646.
6. Bhattarai, N; Prevost, AT; Wright, AJ; Charlton, J; Rudisill, C; Gulliford, MC (20 December 2013). “Effectiveness of interventions to promote healthy diet in primary care: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials”. BMC Public Health. 13: 1203.
7. Hollænder, Pernille LB; Ross, Alastair B.; Kristensen, Mette (2015-09-01). “Whole-grain and blood lipid changes in apparently healthy adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled studies”. The American Journal of Clinical Nutrition. 102 (3): 556–72.
8. Akhisa, T.; Kokke, W. (1991). “Naturally occurring sterols and related compounds from plants”. In Patterson, G. W.; Nes, W. D. (eds.). Physiology and Biochemistry of Sterols. Champaign, IL: American Oil Chemists’ Society. pp. 172–228.
9. Hallikainen, MA; Sarkkinen, ES; Uusitupa, MI (1999). “Effects of low-fat stanol ester enriched margarines on concentrations of serum carotenoids in subjects with elevated serum cholesterol concentrations”. European Journal of Clinical Nutrition. 53 (12): 966–9.
10. Krishna, GG; Miller, E; Kapoor, S (1989). “Increased blood pressure during potassium depletion in normotensive men”. The New England Journal of Medicine. 320 (18): 1177–82.
11. http://www.dietattheheart.com/cvd_prevention/interventions