Rehabilitacja po zawale serca

Redakcja Optymalnewybory.pl

13.02.2020

3 minuty czytania

Każdego roku  W Polsce na zawał serca zapada ok. 100 tys. osób. Mimo obaw wielu chorych, po przeżyciu zawału mięśnia sercowego możliwy jest powrót do aktywnego życia. W tym celu niezbędna jest jednak kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna, które obejmować powinna szereg elementów, z których być może najważniejszą jest stała modyfikacja stylu życia polegająca na wprowadzeniu zdrowej dla serca diety oraz regularnej aktywności fizycznej. Co jeszcze należy zrobić, aby po zawale serca powrócić do pełni sił oraz zminimalizować ryzyko wystąpienia kolejnego zawału?

Stanowisko Ekspertów Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego jest jasne – według nich znaczenie rehabilitacji po zawale serca jest ogromne, co wynika przede wszystkim z faktu, iż u coraz większej liczby pacjentów przebieg choroby jest ostry. Zawał serca pozostawia po sobie liczne powikłania i choroba często przechodzi w stan przewlekły z dużym ryzykiem nawrotu ostrych dolegliwości sercowych w przyszłości. W przypadku osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego mówimy zatem o konieczności kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej, która powinna być procesem wdrażanym natychmiast (tuż po zawale serca), kontynuowanym w sposób ciągły, wieloetapowym oraz zindywidualizowanym w zależności od stanu chorego.

Co dalej po zawale?

Zabiegiem, który w przypadku zawału wykonywany jest najczęściej jest angioplastyka. Polega on na poszerzeniu naczyń krwionośnych, które w wyniku miażdżycy zostały zwężone lub zamknięte. W tym celu stosuje się tzw. stentowanie polegające na wszczepieniu wykonanego z metalu lub plastiku elementu podtrzymującego ścianę naczynia. Po tego typu zabiegu niezbędne jest przestrzeganie kilku zasad, które pozwalają wyeliminować ryzyko ponownego zamknięcia tętnicy i tym samym kolejnego zawału. W jej ramach istotne jest połączenie kilku elementów: farmakoterapii (przyjmowanie leków przeciwpłytkowych, tzw. DAT), stosowanie zbilansowanej, zdrowej diety, uprawianie aktywności fizycznej o odpowiedniej intensywności, a także wyeliminowanie z codziennych nawyków palenia papierosów oraz spożywania alkoholu.

Powodzenie rehabilitacji kardiologicznej

Warunkiem sukcesu rehabilitacji kardiologicznej jest zrozumienie przez chorego powagi sytuacji, akceptacja zastanego stanu rzeczy, zbudowanie świadomości wpływu, jakie prowadzony styl życia ma na układ krążenia oraz jego pełna współpraca w procesie rehabilitacji. Warto podkreślić, ze występowanie zawału mięśnia sercowego łączy się z działaniem wielu powiązanych ze sobą czynników ryzyka. Do najważniejszych z nich należą: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej (oznaczający zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi), otyłość, palenie papierosów, niewłaściwy sposób odżywiania, zbyt mała aktywność fizyczna i wiele innych. Znaczna część tych czynników jest efektem nieracjonalnego i niezdrowego trybu życia, który jednakowoż można w każdym momencie życia zmodyfikować.  Szczególnego znaczenia zabiera to po przebytym zawale serca, jako że istnieje jasny związek miedzy określonym sposobem odżywiania się a częstością występowania zawału serca. Zależność ta należy do jednych z najwcześniejszych obserwacji dotyczących przyczyn tej choroby.

Kluczowe elementy rehabilitacji po zawale serca

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna powinna uwzględniać następujące elementy: ocenę stanu chorego, optymalizację przyjmowanych leków, trening fizyczny, rehabilitację psychospołeczną, diagnostykę i zwalczanie czynników ryzyka choroby wieńcowej, modyfikację stylu życia, a także edukację pacjentów i ich rodzin. Wśród najważniejszych rekomendacji w zakresie realizacji kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej wymienia się konieczność wprowadzenia zdrowej, zbilansowanej diety i prawidłowych nawyków żywieniowych. Ma to na celu wyeliminowanie kluczowych czynników ryzyka wystąpienia nawrotu choroby układu sercowo-naczyniowego. Skutkiem prawidłowej rehabilitacji będzie zatem osiągnięcie i utrzymanie właściwej masy ciała, prawidłowego poziomu ciśnienia tętniczego oraz cholesterolu we krwi, a także wyeliminowanie używek (papierosy, alkohol). Kontrola stanu zdrowia przez kardiologa oraz lekarza pierwszego kontaktu jak również regularna aktywność fizyczna (30–60 minut codziennie) to sposób na długie i zdrowe życie.

Dieta dla serca

Jednym z największych wyzwań dla osób, które przeżyły zawał serca jest trwała zmiana nawyków żywieniowych. Obok czynników genetycznych to siedzący tryb życia oraz zła dieta odpowiedzialne są w dużej mierze za miażdżycę, ta zaś, nieleczona, prowadzi do zawału serca. Dlatego niezbędna jest zmiana dotychczasowych przyzwyczajeń żywieniowych poprzez wprowadzenie codziennej, właściwej diety – powinna ona być niskocholesterolowa, niskosodowa oraz (w razie potrzeby) redukująca masę ciała. Zaleca się stosować dietę według modelu śródziemnomorskiego z ograniczeniem tłustych smażonych dań z mięsa czerwonego na korzyść dań bogatych w owoce, warzywa, ryby, a także razowe pieczywo. Aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego  definiują optymalną dietę w prewencji choroby niedokrwiennej serca zarówno dla pacjentów o niskim, jak i bardzo wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym. Zgodnie z powyższymi zaleceniami, prawidłowa  dieta powinna opierać się na kilku prostych regułach, wśród których znajduje zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze te powinno zastępować się nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (pochodzą one głównie ze źródeł roślinnych, ich źródłem są m.in. oleje roślinne), a całkowity ich udział w dziennej puli kalorii nie powinien przekraczać 10% . Ważne jest także ograniczenie spożycia soli i tłuszczy trans, spożywanie 30-45 g błonnika pochodzącego z warzyw i owoców, a także z produktów pełnoziarnistych. Rekomendowane jest także spożywanie minimum 200 g warzyw i owoców na dobę (2-3 porcje) oraz ryb minimum 2 razy w tygodniu, z czego przynajmniej raz tłustej ryby morskiej.

Eksperci są zgodni, iż połączenie odpowiedniego (dobranego do możliwości i stanu chorego) treningu fizycznego z odpowiednią dla serca dietą umożliwia zmniejszenie ryzyka wystąpienia ostrych incydentów sercowo-naczyniowych, opóźnienie rozwoju choroby oraz skrócenie czasu leczenia po ostrych incydentach  sercowych i zaostrzeniach. Wielokrotnie wykazywano też, że rehabilitacja, edukacja i kontrola czynników ryzyka wiążą się z poprawą rokowania i jakości życia osób z chorobami układu krążenia.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Warto podkreślić, że po zawale serca możliwy jest powrót do pełnego zdrowia i sprawności. To od naszego podejścia w największej mierze zależy na ile poważne będą następstwa zawału serca i jak szybko wrócimy do normalnego funkcjonowania. Stosowanie się do zaleceń specjalistów w zakresie rehabilitacji kardiologicznej pozwala zminimalizować skutki zawału serca oraz ryzyko wystąpienia kolejnego. Liczne badania dowodzą, że rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego jest w dużym stopniu uwarunkowany stylem życia oraz współistniejącymi czynnikami ryzyka. Wśród nich najważniejsze to zaburzenia gospodarki tłuszczowej w organizmie, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, wiek, płeć (mężczyźni są bardziej podatni na występowanie chorób układu krążenia), mała aktywność fizyczna i czynniki psychospołeczne, w  tym przewlekły stres.

Prowadzone regularnie  w   wielu   krajach   badania   dostarczają   coraz   to   nowych   i   bardziej   przekonywujących   dowodów świadczących   o   znaczeniu   systematycznej   aktywności oraz zdrowej, zbilansowanej  diety w   zapobieganiu   chorobom   układu   krążenia. Wyniki Badania Siedmiu Krajów wykazały, że dieta śródziemnomorska jest efektywna w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca (ChNS). W diecie tej kluczowe jest spożywanie dużej ilości świeżych owoców i warzyw, przewaga wykorzystania wielonienasyconych tłuszczów pochodzenia roślinnego (oleje roślinne, oliwa, margaryny miękkie), a także spożywanie dużej ilości ryb i owoców morza.

Siła kwasów Omega-3

Warto także zwrócić uwagę, że tłuszcze zawarte w diecie mogą znacząco wpływać na rozwój chorób sercowo-naczyniowych. Systematyczne spożywanie owoców morza i kwasów Omega-3 pochodzących z ryb morskich powoduje obniżenie wartości ciśnienia tętniczego, wpływa na poprawę profilu lipidowego (tłuszczowego) oraz działa mobilizująco na system immunologiczny (odpornościowy). Poprzez wytwarzanie resolwin kwasy tłuszczowe omega-3 mają znaczenie w zapobieganiu rozwoju miażdżycy, wpływając istotnie na prewencję choroby niedokrwiennej serca.

Wielokierunkowe działanie, jakie wywierają te związki, powoduje zmniejszenie częstości zgonów oraz ponownych hospitalizacji z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Bibliografia

https://www.rehabilitacjakardiologicznaptk.pl/wp-content/uploads/2018/01/STANDARDY2017.pdf

Ewa Mędrela-Kuder CHARAKTERYSTYKA SPOŻYCIA TŁUSZCZÓW PRZEZ PACJENTÓW PODEJMUJĄCYCH REHABILITACJĘ PO PRZEBYTYM ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLII, 2009, 3, str. 678 – 682

Piotrowicz R., Dylewicz P., Jegier A. Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna. Folia Cardiol. 2004; 11 (supl. A): A1–A48.

Alicja Krakowska i wsp. Praca poglądowa Strategia postępowania rehabilitacyjnego po zabiegach kardiochirurgicznych, Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 3

Za: Daniel Śliż i wsp., Modyfikacja zwyczajów żywieniowych w prewencji chorób  cywilizacyjnych, Post N Med 2016; XXIX(5): 344-349

https://www.rehabilitacjakardiologicznaptk.pl/wp-content/uploads/2018/01/STANDARDY2017.pdf

Za: Optymalny Model Kompleksowej Rehabilitacji i Wtórnej Prewencji; praca zbiorowa; Kardiologia Polska 2013; 71, 9: 995–1003; DOI: 10.5603/KP.2013.0246

Najpopularniejsze artykuły

Tabele kalorii produktów

2020-02-13 Lektura tego artykułu zajmie 4 minuty Każdemu, kto chce schudnąć lub utrzymać idealną wagę, codziennie trzeba […]

Profilaktyka sercowo-naczyniowa: Tydzień dla Serca 2022 (infografika)

Choroby układu sercowo-naczyniowego są jednymi z głównych przyczyn zgonów na świecie. Istnieją jednak skuteczne metody profilaktyki, które każdy może wdrożyć, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych schorzeń.

Choroba Alzheimera: objawy, przyczyny, profilaktyka (infografika)

Przygotowanie do badania EKG można podzielić na kilka etapów – dzień przed badaniem: unikaj spożywania dużych ilości kofeiny, alkoholu lub używania wyjątkowo silnych naparów ziołowych, które mogą wpływać na pracę serca.Upewnij się, że masz luźne,

Przeczytaj także

Czy demencja jest dziedziczna? Czy można zapobiec otępieniu?

2022-03-28 Lektura tego artykułu zajmie 2 minuty Trudność w zapamiętywaniu, problemy z koncentracją i zmniejszona zdolność do […]

Nadciśnienie tętnicze u młodych osób: przyczyny i profilaktyka

Nadciśnienie tętnicze u młodych osób określa się mianem zaburzenia hemodynamicznego. Jego cechą charakterystyczną we wczesnej fazie jest duża pojemność wyrzutowa i prawidłowy opór obwodowy

5 produktów, które szkodzą sercu. Czy znasz je wszystkie?

2022-03-29 Lektura tego artykułu zajmie 2 minuty   Chcesz mieć serce jak dzwon, które będzie funkcjonowało prawidłowo […]