Choroby serca stanowią obecnie najczęstszą przyczynę zgonów na całym świecie. Jeśli czytając to zdanie, wzruszasz ramionami twierdząc, że zawał serca i miażdżyca to choroby, które dotykają tylko osób starszych, a Ciebie ten problem nie dotyczy, bo przecież „czujesz się dobrze, dość zdrowo się odżywiasz, nie palisz papierosów i od czasu do czasu chodzisz na siłownię”, jesteś w błędzie. Bardzo możliwe, że Ciebie lub bliskich Ci osób dotyczy hiperlipidemia – zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, który potrafi rozwijać się bezobjawowo przez bardzo długi czas. Dowiedz się, jakie są jej przyczyny, objawy oraz jaką dietę powinny stosować osoby z zaburzeniem gospodarki lipidowej.
Powszechność chorób serca
Hiperlipidemia, hipercholesterolemia, cholesterol frakcji LDL – jeśli te medyczne terminy nie brzmią dla Ciebie zachęcająco, bardzo dobrze, że trafiłeś na ten artykuł. Ich znajomość pozwoli Ci zrozumieć, czym tak naprawdę jest hiperlipidemia i jak ważna jest jej profilaktyka. Zacznijmy jednak od faktów, które być może okażą się pomocne w przekonaniu osób, które w dalszym ciągu twierdzą, że podwyższony cholesterol w młodym lub średnim wieku nie powinien stanowić żadnego powodu do zmartwień.
Choroby układu sercowo-naczyniowego to główna przyczyna zgonów na całym świecie. Oczywiście wpływ na ich wystąpienie mogą mieć tzw. czynniki niemodyfikowalne, jak wiek i płeć, ale również modyfikowalne, związane ze stylem życia (brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, niewłaściwa dieta) czy choroby (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2).
Mimo to bardzo częstą przyczyną zgonów wywołanych chorobami serca jest właśnie hiperlipidemia, która, jak się okazuje, występuje u nawet 60% Polaków[1]. Co więcej, jak podali eksperci podczas VIII Kongresu Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, na hiperlipidemię cierpi ponad 19 milionów Polaków, czyli co druga osoba, a leczeniu poddaje się zaledwie około 30-40%[2].
Sprawdź także: Jak wspierać bliskich, którzy cierpią na choroby serca lub są w grupie ryzyka?
Czym jest hiperlipidemia?
O hiperlipidemii mówimy w momencie, kiedy poziom trójglicerydów oraz cholesterolu frakcji LDL staje się zbyt wysoki. Aby jednak lepiej zrozumieć pojęcie hiperlipidemii, zacznijmy od wyjaśnienia, czym tak naprawdę jest odpowiedzialny za jej obecność cholesterol.
Cholesterol, choć w ogólnym rozumieniu owiany jest złą sławą, to tłuszczowy związek chemiczny, który jest nam potrzebny do życia. Stanowi ważny budulec błon komórkowych, które są niezbędne do naszego prawidłowego rozwoju. Oprócz tego cholesterol jest odpowiedzialny za syntezę witaminy D3, prawidłowe działanie układu nerwowego oraz wytwarzanie hormonów steroidowych[3].
Nie jesteśmy w stanie samodzielnie wytwarzać odpowiedniej ilości cholesterolu (cholesterol w organizmie ludzkim wytwarzany jest w wątrobie), stąd częściowo musi on zostać dostarczony z pożywieniem. Warto pamiętać, że jest on substancją tłuszczową nierozpuszczalną w wodzie, stąd do jego transportu we krwi niezbędny jest odpowiedni nośnik – w tym przypadku są to lipoproteiny, czyli białka połączone z tłuszczami. Dzielą się one na frakcję HDL i LDL, czyli tak zwany dobry i zły cholesterol:
- cholesterol LDL – to lipoproteiny o niskiej gęstości, transportujące cholesterol z wątroby do komórek. Gdy w organizmie dochodzi do nadwyżki cholesterolu, gromadzi się on w ścianach tętnic, powodując zmiany miażdżycowe, a następnie miażdżycę i choroby sercowo-naczyniowe;
- cholesterol HDL – czyli lipoproteiny o dużej gęstości, działają odwrotnie do lipoprotein LDL, transportując cholesterol do wątroby. Tam ulega on zamianie na kwasy żółciowe, a następnie w takiej postaci dociera do jelit[4].
Czytaj również: „Dobry” i „zły” cholesterol – co powinieneś wiedzieć
Rodzaje hiperlipidemii
W zależności od tego, jak wysoki jest poziom stężenia cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi, możemy wyróżnić następujące rodzaje hiperlipidemii:
- hipercholesterolemię – charakteryzuje się podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi;
- hipertrójglicerydemię – ma w niej miejsce podwyższenie poziomu trójglicerydów we krwi;
- hiperlipidemię mieszaną – podwyższone są zarówno trójglicerydy, jak i poziom cholesterolu we krwi.
Osoby, które żyją w przekonaniu, że podwyższony poziom cholesterolu i związane z tym choroby układu sercowo-naczyniowego dotyczą jedynie seniorów, powinny przede wszystkim zwrócić uwagę na fakt, że hiperlipidemia może występować w dwóch odmianach:
- jako uwarunkowana genetycznie hipercholesterolemia pierwotna (rodzinna);
- jako hipercholesterolemia wtórna, związana z czynnikami chorobowymi, a także przyjmowaniem niektórych leków[5].
Choć hiperlipidemia pierwotna występuje stosunkowo rzadko, może okazać się bardzo niebezpieczna i skutkować zmianami miażdżycowymi już w bardzo młodym wieku.
Czytaj także: Dieta w hipercholesterolemii – jakie składniki i produkty wybierać?
Przyczyny i objawy hiperlipidemii
Oprócz uwarunkowań genetycznych, które są typowe dla hipercholesterolemii rodzinnej, głównymi przyczynami występowania hiperlipidemii są niewłaściwa dieta oraz styl życia:
- brak aktywności fizycznej;
- siedzący tryb życia;
- nadwaga;
- dieta oparta na produktach bogatych w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego;
- palenie papierosów;
- spożywanie alkoholu;
- spożywanie w dużych ilościach produktów typu fast food oraz zawierających duże ilości soli i cukrów prostych.
Jakie mogą być objawy hiperlipidemii? Niestety poziom podwyższonego cholesterolu we krwi przez bardzo długi czas może nie dawać o sobie znać do momentu, w którym dojdzie do rozwoju zmian miażdżycowych. Stąd tak ważna jest profilaktyka oraz wykonywanie regularnych badań krwi. Zauważalne objawy, które mogą mieć związek z hiperlipidemią, to:
- objawy skórne – żółtaki umiejscowione na powierzchni stawów łokciowych, kolanowych, ścięgnie Achillesa czy powiekach;
- przedwczesna choroba wieńcowa[6].
Sprawdź: Nieoczywiste przyczyny wysokiego cholesterolu we krwi
Hiperlipidemia – jak ją leczyć?
Głównym celem leczenia hiperlipidemii jest przede wszystkim obniżenie poziomu cholesterolu LDL oraz trójglicerydów we krwi. To, jaki rodzaj leczenia zastosować, ustala lekarz po analizie wyników badań krwi. W przypadku leczenia farmakologicznego zwykle stosuje się statyny, jednak podstawę zawsze powinna stanowić zmiana stylu życia oraz odpowiednia dieta. Hiperlipidemia wykryta odpowiednio wcześnie daje nam realne szanse na powrót do zdrowia.
Hiperlipidemia – dieta
Pamiętaj, że podwyższony cholesterol to jeszcze nie wyrok. Często najważniejszą rolę w leczeniu odgrywa zmiana stylu życia oraz złych nawyków żywieniowych. Warto przy tym zaznaczyć, że przejście na dietę nie musi oznaczać natychmiastowej rezygnacji ze spożywanych przez nas produktów. Zmiany dobrze jest wprowadzać stopniowo, aby nasz organizm mógł przyzwyczaić się do nowej diety.
Bardzo ważną rolę w obniżaniu poziomu cholesterolu odgrywają sterole roślinne. Spożywanie 1,5-2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia i zbilansowaną dietą może bowiem skutecznie obniżyć jego poziom o 7-10% w okresie od 2 do 3 tygodni. Niestety ilość steroli w codziennej diecie jest niewystarczająca, dlatego świetnym uzupełnieniem codziennych posiłków jest żywność funkcjonalna wzbogacona o fitosterole. Jeśli na co dzień spożywasz kromki pieczywa z masłem lub zwykłą margaryną, warto zastąpić je produktem zawierającym odpowiednie ilości steroli roślinnych, np. margaryną funkcjonalną Optima Cardio*. Ta z pozoru niewielka zmiana będzie pomocnym dodatkiem w Twojej diecie oraz stylu życia.
Jakie inne produkty obniżające poziom cholesterolu LDL warto wprowadzić do swojej diety? Przede wszystkim podstawę powinny stanowić:
- ryby i owoce morza;
- owoce – np. cytrusy, suszone śliwki, jabłka;
- produkty z pełnego ziarna – pieczywo, płatki owsiane;
- warzywa – rośliny strączkowe, bakłażan, awokado, brokuły;
- oliwa z oliwek i oleje roślinne;
- produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu.
Pamiętaj: połączenie zdrowego, aktywnego stylu życia wraz ze zmianą nawyków żywieniowych to najważniejszy krok w skutecznym obniżeniu cholesterolu.
Autorka: Ewelina Ogrzewała, dietetyk Peater
* Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia cholesterolu o 7–10% uzyskuje się w ciągu 2–3 tygodni przy konsumpcji od 1,5 do 2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Zmiana jednego z nich nie daje gwarancji obniżenia ryzyka.
Bibliografia
[1] M. Grzymisławski, M. Włochal, Hiperlipidemie wtórne – diagnoza i leczenie, w: Wybrane problemy kliniczne, s. 70.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/aktualnosci/200263,co-drugi-polak-z-hiperlipidemia [dostęp: 29.12.2020].
[3] K. Kropiwiec, M. Babicz, Z. Całyniuk, Zawartość cholesterolu w surowcach i produktach pochodzenia zwierzęcego, w: Przegląd wybranych zagadnień z zakresu przemysłu spożywczego, red. M. Czapla, K. Kropiwiec, Lublin 2016, s. 75.
[4] G. Kobus, H. Bachórzewska-Gajewska, I. Kinalska, Dieta niskocholesterolowa, w: Przegląd Kardiodiabetologiczny, nr 4, 2009, s. 115-116.
[5] M. Grzymisławski, M. Włochal, Hiperlipidemie wtórne… s. 70.
[6] K. Arent-Piotrowska, Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych, s. 108.
