Nadciśnienie tętnicze – dlaczego jest tak niebezpieczne?

Redakcja Optymalnewybory.pl

19.11.2018

3 minuty czytania

Nieleczone, prowadzi do uszkodzenia nerek, zwiększenia ryzyka wystąpienia poważnych chorób układu krążenia oraz powikłań ze strony systemu nerwowego. Nadciśnienie tętnicze jest ważnym problemem, szczególnie w obliczu faktu, iż dotyka ponad 1/3 Polaków, w tym wiele osób młodych. Współczesne metody leczenia nadciśnienia tętniczego nie ograniczają się wyłącznie do leczenia farmakologicznego, lecz uwzględniają również wiele modyfikacji stylu życia. Badania dowodzą, że duże znaczenie w leczeniu chorych z nadciśnieniem tętniczym ma przestrzeganie zasad dotyczących diety.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia na świecie na nadciśnienie tętnicze choruje prawie miliard osób, a w danych szacunkowych wskazuje się, że w 2025 roku liczba ta przekroczy 1,5 miliarda. Nadciśnienie tętnicze od lat pozostaje najważniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnych zgonów na całym świecie. Specjaliści wskazują, iż wysokość ciśnienia tętniczego ma bezpośredni związek ze śmiertelnością i zapadalnością na choroby układu krążenia (zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca, choroba tętnic obwodowych), a także niewydolność nerek, we wszystkich grupach wiekowych, etnicznych, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Nadciśnienie to jednak nie tylko problem osób w podeszłym wieku (jak przyjęło się uważać) – dostępne dane sugerują, że częstość występowania nadciśnienia tętniczego u osób w wieku 18–25 lat w Europie waha się od 2 do 16,7%.

Warto podkreślić, że im dłuższy jest czas trwania podwyższonego ciśnienia tętniczego tym większa jest częstość i zaawansowanie powikłań klinicznych nadciśnienia. Dowodzi to potrzeby jak najwcześniejszej identyfikacji problemu i podjęcia leczenia w przypadku wystąpienia nadciśnienia, zwłaszcza w grupie osób młodych² , dla których zaistnienie tej dolegliwości wiąże się z dużym pogorszeniem jakości życia w kontekście pracy zawodowej. W leczeniu nadciśnienia stosuje się leki obniżające jego poziom (tzw. blokery receptora angiotensynowego (ARB) oraz inhibitory konwertazy), należy jednak zaznaczyć, że w skutecznej walce z obniżaniem nadciśnienia tętniczego równie duże znaczenie odrywa styl życia.

Czytaj także: Jak obniżyć ciśnienie krwi bez leków?

Nadciśnienie tętnicze to…

Czym jest ciśnienie tętnicze? Najłatwiej wyobrazić sobie, że to siła nacisku, jaką płynąca krew wywiera na ściany tętnic. Dzięki skurczom serca krew wyrzucana jest z komór do tętnic z siłą, która pozwala jej dopłynąć do wszystkich zakamarków ciała. W ten sposób krew dostarcza komórkom, tkankom i narządom życiodajny tlen i substancje odżywcze. A potem? Potem krew wraca do serca drogą żył i cały proces rozpoczyna się na nowo.

Ciśnienie, którym krew „napiera” na ściany naczyń tętniczych, zależy od wielu czynników. Jego wysokość zmienia się nawet w ramach pojedynczego cyklu pracy serca – w czasie skurczu przyjmuje wartości największe, w czasie rozkurczu – najmniejsze.

Nadciśnienie tętnicze (NT) rozpoznaje się na podstawie co najmniej dwóch pomiarów w gabinecie lekarskim, wykonywanych w czasie dwóch osobnych wizyt, gdy średnie wartości są równe lub wyższe niż:

  • 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego

i/lub

  • 90 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego.

Wartości te są zgodne z najnowszymi europejskimi wytycznymi postępowania w nadciśnieniu ESH/ESC, przestawionymi na Kongresie ESH (European Society of Hypertension) w Barcelonie. Pełen tekst zostanie ogłoszony pod koniec sierpnia 2018 r. na Kongresie ESC (European Society of Cardiology) w Monachium.

Co ciekawe, według nowych (2017 r.) wytycznych American Heart Association (AHA) i American College of Cardiology (ACC) 130/80 mm Hg to już nadciśnienie 1. stopnia.

Czy postepowanie niefarmakologiczne wystarczy? Odpowiedź na to pytanie pozostaje w gestii lekarza, który zalecenia opiera na wysokości ciśnienia tętniczego i ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego. Jednak decyzję o wdrożeniu farmakoterapii w każdym przypadku podejmuje się indywidulanie, uwzględniając, oczywiście, stan ogólny, współistnienie innych chorób i czynników ryzyka, ale również motywację i gotowość do współpracy z lekarzem i samokontroli.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Rozwojowi nadciśnienia tętniczego można skutecznie zapobiegać przede wszystkim poprzez modyfikację stylu życia, szczególnie zapobieganie otyłości oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Dotyczy to szczególnie osób znajdujących się w grupie ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego, do których zaliczyć możemy m.in. osoby z rodzinnym obciążeniem chorobami układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, niewydolność serca) — kobiety przed 65. rokiem życia, mężczyźni przed 55. rokiem życia, a także osoby z cukrzycą lub współistniejącą chorobą nerek. Na wystąpienie nadciśnienia tętniczego narażone są także osoby nadużywające alkoholu, palące papierosy oraz te pod wpływem przewlekłego stresu. Dlatego warto regularnie kontrolować poziom ciśnienia krwi – dostępne są domowe urządzenia służące do tego celu – listę aparatów posiadających certyfikat znaleźć można na stronie Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT).

Wczesne rozpoczęcie leczenia nadciśnienia tętniczego odgrywa szczególną rolę w prewencji chorób sercowo-naczyniowych, które są najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmiertelności w Polsce. Jeśli ciśnienie skurczowe przekracza lub jest równe wartości 140 mmHg oraz/lub ciśnienie rozkurczowe przekracza lub jest równe wartości 90 mmHg należy zgłosić się w tej sprawie do lekarza rodzinnego. Dlaczego nadciśnienie tętnicze jest tak niebezpieczne? Jeśli moc, z jaką krew napiera na ścianki naczyń krwionośnych jest zbyt duża, dochodzi do ich uszkodzeń skutkujących poważnymi schorzeniami układu krążenia.

Dieta a nadciśnienie tętnicze

W komponowaniu posiłków pozwalających na obniżenie poziomu ciśnienia znaczenie ma kilka czynników. Osobom już cierpiącym na to schorzenie, a także tym w grupie ryzyka jego wystąpienia zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw, chudych produktów mlecznych, błonnika, produktów pełnoziarnistych i białka ze źródeł roślinnych. W profilaktyce nadciśnienia tętniczego dużą rolę odgrywa także jakość tłuszczów w spożywanych pokarmach. Zaleca się ograniczenie tłuszczów nasyconych (zwierzęcych), a zwiększenie ilości tłuszczów nienasyconych, które znajdują się m.in. w rybach, owocach i jarzynach oraz olejach roślinnych.

Badania wskazują także, iż skutecznym oraz bezpiecznym sposobem obniżenia nadciśnienia tętniczego jest ograniczenie spożycia sodu (soli kuchennej), dieta z dużą zawartością potasu wraz z odpowiednią podażą wapnia i magnezu³. Na leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego składają się zatem obok normalizacji masy ciała, zachowania odpowiedniej diety ze zmniejszeniem spożycia tłuszczów, zwłaszcza nasyconych, także ograniczenie spożycia alkoholu i soli, a także zaprzestanie palenia tytoniu i zwiększenie systematycznej aktywności fizycznej.

Nadciśnienie tętnicze – nie pij, nie pal, stosuj dietę DASH

Palenie tytoniu pobudza nerwowy układ współczulny, co przekłada się na wzrost ciśnienia tętniczego i przyspieszenie czynności serca. Tytoń znajduje się na samym szczycie listy czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Rezygnacja z palenia papierosów należy do ważnych elementów profilaktyki chorób układu krążenia i ich powikłań (jak udar mózgu, zawał mięśnia sercowego).

Nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i jego powikłań, zwłaszcza udaru mózgu. W takim przypadku należy zredukować spożycie alkoholu do:

  • 20-30 g dziennie – u mężczyzn;
  • 10-20 g dziennie – u kobiet.

Która dieta jest zalecana przy nadciśnieniu tętniczym? Wyniki dużych badań klinicznych wskazują na szczególne korzyści i skuteczność diety DASH. Jej nazwa (skrót) wywodzi się z języka angielskiego od „dietary approaches to stop hypertension”, czyli „dietetyczne podejścia do powstrzymania nadciśnienia”.

Zgodnie z zasadami diety DASH należy spożywać 4-5 małych posiłków dziennie, które składają się głównie z warzyw, owoców, produktów zbożowych, ryb, chudego białego mięsa i odtłuszczonych przetworów mlecznych. Pacjentów zachęca się również do spożywania umiarkowanych ilości orzechów (małą garść dziennie). Dieta DASH ogranicza natomiast spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu; zaleca unikać tłustego czerwonego mięsa, słodyczy i słodzonych napojów.

Dieta przy nadciśnieniu: mniej soli, więcej omega-3

Dieta przy nadciśnieniu polega na ograniczeniu spożycia soli kuchennej (chlorku sodu) do maksymalnie 5 g dziennie (1 łyżeczka). Nadmiar sodu prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Jej duże spożycie może również obniżać skuteczność leków hipotensyjnych (stosowanych w leczeniu nadciśnienia).

Wyniki badań wskazują, że ograniczenie tłuszczów ogółem w diecie co najczęściej powinno się wiązać z ograniczeniem tłuszczów nasyconych i izomerów trans, oraz włączenie do diety zalecanych ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych czyli typu omega-6 (kwas linolowy LA) i omega-3 (kwas α-linolenowy ze źródeł roślinnych ALA i  kwasy EPA i DHA z ryb) wpływa korzystnie na obniżanie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, w tym pośrednio także na regulację ciśnienia tętniczego krwi.

Według Instytutu Żywności i Żywienia (Normy żywienia dla populacji polskiej 2017 r.), najlepszym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych są oleje roślinne (w tym: rzepakowy, lniany, z pestek winogron, słonecznikowy).  Do najbogatszych źródeł DHA należą natomiast ryby morskie (w tym makrela, tuńczyk, śledź) i ryby słodkowodne (np. pstrąg). Na rynku dostępne są również produkty specjalnie wzbogacane w kwasy tłuszczowe typu Omega-3 (np. margaryny).

Dla przypomnienia: olej rzepakowy na tle innych olejów roślinnych wyróżnia bardzo korzystny stosunek kwasów omega-6 do omega-3 (w przybliżeniu 2:1), przy czym jest bardzo odporny na utlenianie czyli jełczenie i wysokie temperatury.

Optima Cardio

Bibliografia

  • Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2015 rok.
  • Za: Łukasz Krzych, Małgorzata Kowalska, Jan E. Zejda, Czynniki ryzyka i częstość nadciśnienia tętniczego u młodych osób dorosłych; „Nadciśnienie tętnicze” rok 2006, tom 10, nr 2.
  • Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2015 rok.
  • Grażyna Heleniak, Edward Jabłoński, Urszula Kaźmierczak, Leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego — modyfikacja żywienia Część II. Składniki mineralne: sód, potas, wapń i magnez w diecie osób z nadciśnieniem tętniczym; „Nadciśnienie tętnicze” rok 2002, tom 6, nr 2.
  • Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2015 rok.

Najpopularniejsze artykuły

Jak tłuszcz z diety wpływa na cholesterol?

Pełnoziarnista minipizza z warzywami

Pełnoziarnista minipizza z warzywami

Pizza pełnoziarnista z warzywami Pizza może być zdrowa i smaczna! Ta wersja z pełnoziarnistym spodem, bogata w błonnik i warzywa, dostarczy Ci wielu cennych składników odżywczych. Oto przepis na zdrową i pyszną pizzę z warzywami. Składniki: 1 saszetka drożdży instant (7 g) 1 łyżeczka cukru (5 g) 1 szklanka ciepłej wody (250 ml) 2 i […]

Te owoce wspomagają pracę serca! Czy znasz je wszystkie?

Zależy Ci na zdrowiu serca? Jeśli tak, zadbaj o odpowiednią podaż warzyw i owoców w diecie. Zgodnie z zasadami zdrowego żywienia powinny one stanowić nawet 50% tego, co jesz . Jednak liczy się nie tylko ilość tych produktów, ale też to, które wybierzesz. Poznaj owoce, które zawierają składniki ważne dla zachowania zdrowia serca

Przeczytaj także

Wytrawny chlebek z warzywami

Wytrawny chlebek z warzywami

Zapraszamy do wypróbowania naszego przepisu na wytrawny chlebek z warzywami. To zdrowa i smaczna propozycja na każdą porę dnia, idealna dla miłośników warzyw i zdrowego odżywiania. Składniki: 3/4 szklanki niełuskanego bobu (150 g) 6 pomidorków koktajlowych (120 g) 1 marchewka (60 g) 1/2 cukinii (70 g) 1 i 1/4 szklanki razowej mąki pszennej (200 g) […]

Nagła śmierć sercowa: co ją powoduje? Czy można jej zapobiec?

Nagła śmierć sercowa (z ang. sudden cardiac death – SCD) to termin stosowany w odniesieniu do osób, u których wystąpił niespodziewany zgon. W przeciwieństwie do nagłej śmierci, w tym przypadku pacjent zazwyczaj miał zdiagnozowaną wrodzoną lub nabytą wadę serca czy naczyń.

Placuszki cukiniowo-batatowe z łososiem i koperkowym sosem

Placuszki cukiniowo-batatowe z łososiem i koperkowym sosem

Zapraszamy do wypróbowania naszego przepisu na placuszki z cukinii i batatów z łososiem i sosem koperkowym. To smaczna i zdrowa propozycja na lekki obiad, bogata w witaminy i minerały. Składniki: 1 średnia cukinia (300 g) 1 mały batat (150 g) ½ małej cebuli (30 g) 1 jajko (60 g) 2 łyżki mąki (20 g) 1 […]