Jak w naturalny sposób zwiększyć odporność w czasie pandemii?

Próby osiągnięcia tzw. zbiorowej odporności na koronawirusa poprzez ekspozycję społeczeństwa na jego działanie, stwarzają problemy natury naukowej i etycznej. Jednak badania nad COVID-19 nie są obecnie wystarczająco zweryfikowane, aby można było uznać je za powszechne, a koronawirus wciąż jest do końca niezbadany. Nadal nie wiadomo, jak silna będzie odpowiedź immunologiczna oraz, jak długo się utrzyma u różnych osób. Ponieważ sprawny układ immunologiczny to podstawa walki z wszelkiego rodzaju infekcjami, obecnie tak istotne jest, byśmy zadbali o swoją odporność na wszelkie możliwe sposoby. ¹⁾

Kiedy koronawirus jest szczególnie groźny, czyli COVID-19 a wiek oraz choroby współistniejące

Wszyscy wiemy, że COVID-19 jest szczególnie groźny dla osób starszych oraz osób, które niezależnie od wieku, cierpią na rozmaite schorzenia. Takie osoby są narażone na cięższy przebieg choroby wywoływanej przez koronawirusa. Do czynników ryzyka należą:

• rak,
• przewlekła choroba nerek,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• choroby serca (m.in. niewydolność, choroba wieńcowa, kariomiopatie),
• stan obniżonej odporności po przeszczepie narządu miąższowego,
• otyłość lub ciężka otyłość (wskaźnik BMI minimum 30kg/m2),
• ciąża,
• anemia sierpowata,
• palenie papierosów,
• cukrzyca typu 2. ²⁾

Przykładowo u pacjentów z cukrzycą częściej występuje zachorowalność i śmiertelność, a także są oni częściej hospitalizowani i przyjmowani na oddział intensywnej terapii (OIOM). 3) Z kolei osoby z POChP lub innymi chorobami układu oddechowego są również bardziej narażone na ciężkie skutki wywoływane przez COVID-19. Według badań, ryzyko zarażenia u nich jest 4 razy wyższe, niż u osób zdrowych. ⁴⁾

Według danych to jednak osoby starsze (w wieku 60+) odpowiadają za 80% hospitalizacji i są 23 razy bardziej narażone na ryzyko zgonu, niż młodsi. ⁵⁾ U osób starszych większe ryzyko wiąże się ze schorzeniami i chorobami typowymi dla wieku, immunosenescencją, ale także w związku ze zmianami fizjologicznymi zachodzącymi w organizmie. ⁶⁾

Objawy koronawirusa – problematyczna diagnostyka

Z trudnościami diagnostycznymi mamy do czynienia od dawna, nawet nie biorąc pod uwagę koronawirusa. Na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc choruje co 5. Polak w wieku 40+, z kolei na niewydolność serca – co 10. Polak w wieku 65+. Bardzo często pacjenci zmagają się z dwoma lub więcej schorzeniami naraz. Wśród osób chorych na niewydolność serca aż u 10-30% przypadków występuje również przewlekła obturacyjna choroba płuc. To powoduje nie tylko problem w zakresie diagnostyki chorób, ale również terapii. Obydwie choroby rozpoznawane są głównie na podstawie objawów, najczęstsze z nich to nietolerancja wysiłku i duszność. ⁷⁾ Takie objawy choroby serca, jak i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc mogą być mylące i przypominać również objawy koronawirusa.

Czytaj także: Echokardiografia – na czym polega to badanie i jak się do niego przygotować?

Układ odpornościowy a inne układy w naszym organizmie

Jak działa nasz układ odpornościowy oraz co wpływa na jego funkcjonowanie?

Nasz układ odpornościowy (immunologiczny) ma zdolność rozpoznawania własnych i obcych struktur, uczy się, zapamiętuje. Dzięki temu pełni jedną z najistotniejszych funkcji – może chronić nasz organizm przed patogenami. Gdy ma z nimi do czynienia, może wykorzystać 2 mechanizmy obronne: odporność wrodzoną (nieswoistą) oraz odporność nabytą (swoistą). Ten drugi rodzaj stanowi pierwszy front walki z patogenami powodującymi infekcje lub choroby wywołane czynnikami środowiskowymi.

Warto pamiętać, że układ odpornościowy oddziałuje na inne układy naszego organizmu, a co za tym idzie jego aktywność jest zależna od rozmaitych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Należą do nich: uwarunkowania genetyczne i hormonalne, wiek, płeć, stres, sen, aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta. ⁸⁾ Stres, sen, aktywność fizyczna jako czynniki modyfikowalne są bardzo ważne, ale rola odpowiednio zbilansowanej diety jest istotna szczególnie ze względu na to, że to właśnie w jelitach powstaje aż 70-80% komórek odpornościowych. ⁹⁾ Pamiętajmy, że jest to czynnik, na który mamy bezpośredni wpływ, a właściwe nawyki żywieniowe warto kształtować nie tylko ze względu na wzmocnienie naszej odporności w dobie pandemii – wynikające z tego korzyści  będą długofalowe.

Dieta seniora a odporność

W sezonie chorobowym, gdy nasza podatność na infekcje jest większa, niż zwykle, warto zadbać o zbilansowany jadłospis, który dostarczy nam niezbędnych witamin i składników odżywczych. To bardzo istotne zwłaszcza dla seniorów, ponieważ u nich zapotrzebowanie na nie jest większe, a jednocześnie ich organizm gorzej je przyswaja. Produkty, które mogą nam pomóc w walce z wirusami i wspierać naszą odporność to m.in.:

• jagody, siemię lniane, zielona herbata (to bogate źródło przeciwutleniaczy)
• brokuł (zwłaszcza spożywany na surowo lub gotowany na parze; źródło witaminy A, C i E oraz kwasu foliowego)
• cytrusy, pomidory, sok pomidorowy, ziemniaki (główne źródło witaminy C)
• tłuste ryby (jako źródło kwasów omega-3)
• czosnek
• imbir, pieprz cayenne, kurkuma, cynamon (mający właściwości przeciwzapalne)
• miód (mający działanie antybakteryjne)
• szpinak (bogaty w witaminę C, przeciwutleniacze i beta-karoten)
• pełne ziarna tj. gryka, jęczmień, owies, brązowy ryż (pomagają rozwijać dobre bakterie w jelitach)
• produkty probiotyczne (np. jogurty z probiotykami, jogurt grecki, kombucha, kefir, maślanka, pikle, kimchi, kiszona kapusta) ¹⁰⁾

Sprawdź też: Pozostań w formie przez całe życie, czyli jadłospis dla seniora

Na immunosenescencję czyli starzenie się naszego układu odpornościowego wraz z wiekiem mają wpływ m.in. zmiany zachodzące w innych układach organizmu, takich jak układ hormonalny, nerwowy, pokarmowy czy sercowo-naczyniowy. ¹¹⁾

Rola zdrowego układu sercowo-naczyniowego w budowaniu odporności i ograniczeniu wpływu chorób współistniejących na przebieg COVID-19

Właściwa terapia chorób współistniejących od momentu ich zdiagnozowania (w większości to powszechne w Polsce choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krążenia i cukrzyca), zmniejsza ryzyko zapadalności na koronawirusa oraz poprawia rokowania, jeśli już dojdzie do zarażenia. Podwyższony cholesterol – popularne zaburzenie zbierające podobne, znaczne żniwo w wielu krajach – jest najważniejszym czynnikiem ryzyka. ¹²⁾

Przeczytaj także: Niewydolność serca – przyczyny i objawy

W jaki sposób wzmocnić układ krążenia?

Zaburzenia krążenia to dzisiaj powszechne schorzenie. Na dobre funkcjonowanie naszego układu krążenia wpływa wiele czynników. Na wiele z nich mamy wpływ i warto zadbać o to jak najwcześniej:

1. Przede wszystkim regularnie kontrolujmy poziom cholesterolu poprzez badanie laboratoryjne, zwane lipidogramem oraz konsultujmy dalsze kroki z lekarzem.

2. Zadbajmy o właściwy jadłospis i sposób przygotowania posiłków:

• ograniczmy tłuszcze pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych,
• jeśli możemy, przyprawiajmy dania ostrzejszymi przyprawami, takimi jak pieprz, czosnek, ostra papryka, imbir
• zamieńmy smażenie potraw na pieczenie, gotowanie lub duszenie,
• unikajmy produktów i dań wysoko przetworzonych oraz fast food’ów,
• jeśli spożywamy pieczywo, zastąpmy swoje zwykłe smarowidło do pieczywa lub tłuszcz zwierzęcy, margaryną funkcjonalną np. Optima Cardio* lub Optima Cardio+Potas**. Zawiera ona fitosterole (sterole roślinne), które według badań skutecznie obniżają cholesterol już w 2-3 tygodnie przy spożyciu 1,5-2,4 g steroli dziennie. Dodatkowo potas, o który została wzbogacona Optima Cardio+Potas, pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi. Fitosterole występują również w produktach, takich jak rośliny strączkowe, orzechy, ziarna czy oleje roślinne, jednak ich ilość jest niewystarczająca, by realnie wpłynąć na naszą gospodarkę lipidową.

Najnowsze wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego wskazują, że wdrożenie fitosteroli do diety jest najbardziej efektywnym sposobem obniżenia wysokiego poziomu cholesterolu LDL i jednym z najlepiej udowodnionych niefarmakologicznych sposobów redukcji cholesterolu. ¹³⁾

Czytaj także: Podejmij wyzwanie: 10 zaleceń, które pomogą Ci obniżyć cholesterol

3. Regularnie ćwiczmy, aby niwelować ryzyko zaburzenia krążenia. Na poprawę krążenia bardzo korzystnie wpływają choćby spacery, bieganie lub przysiady. Ważne, by nasza aktywność fizyczna była regularna.

4. Spróbujmy naprzemiennych ciepłych i zimnych pryszniców.

Sprawdź również: Obniżenie poziomu cholesterolu naturalnymi sposobami – to proste!

Autorka: Kamila Pawłowska, dietetyk Peater

*Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia cholesterolu o 7–10% uzyskuje się w ciągu 2–3 tygodni przy konsumpcji od 1,5 do 2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Zmiana jednego z nich nie daje gwarancji obniżenia ryzyka.

**Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia cholesterolu o 7–10% uzyskuje się w ciągu 2–3 tygodni przy konsumpcji od 1,5 do 2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Zmiana jednego z nich nie daje gwarancji obniżenia ryzyka.

Potas pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi.

Bibliografia:

1, 2) WHO / Światowa Organizacja Zdrowia 10 2020.

3) National Center for Immunization and Respiratory Diseases (NCIRD), Division of Viral Diseases.

4) A.K. Singh, R. Gupta, A. Ghosh, A. Misra “Diabetes in COVID-19: prevalence, pathophysiology, prognosis, and practical considerations” Diabetes Metab Syndr Clin Res Rev. 2020.

5) Q. Zhao, M. Meng, R. Kumar, Y. Wu, J. Huang “The impact of COPD and smoking history on the severity of COVID-19: a systemic review and meta-analysis” J Med Virol. 2020.

6) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7288963/.

7) M. Fedyk – Łukasik, K. Krzanowska, T. Grodzicki „Przewlekła niewydolność serca i przewlekła obturacyjna choroba płuc – problem schorzeń współistniejących” Choroby Serca i Naczyń 2008; 5(2).

8) M. Zielińska – Pisklak, Ł. Szeleszczuk, M. Kuraś „Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego” Farmakoterapia 2013.

9) https://www.medexpress.pl/postbiotyki-odpornosc-zaczyna-sie-w-przewodzie-pokarmowym/73142.

10) https://www.seniorsmatter.com/16-foods-to-help-boost-senior-immune-systems-during-winter/2491871.

11) Dr n. med. A. Roży, prof. dr hab. n. med. J. Chorostowska – Wynimko „Układ immunologiczny osób starszych” Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Kierownik: Prof. dr hab. n. med. J. Chorostowska – Wynimko 2017.

12) https://dziendobry.tvn.pl/a/cukrzyca-i-cholesterol-w-czasie-koronawirusa-kardiolog-wspolistnienie-chorob-powoduje-wieksze-ryzyko-zgonu.

13) http://www.dietattheheart.com/cvd_prevention/interventions.