„Dobry” i „zły” cholesterol – normy, stosunek HDL do LDL

(14 głosów, średnio: 3,29)
Loading...

Choroby układu sercowo-naczyniowego takie jak miażdżyca czy nadciśnienie plasują się wysoko na niechlubnej liście chorób, które najczęściej występują w naszej populacji. Problem jest o tyle istotny, że zgony spowodowane chorobami układu krążenia stanowią ok. 40% zgonów wśród mężczyzn i 50% wśród kobiet. U podstawy tych chorób leży tzw. hipercholesterolemia czyli podwyższone stężenie cholesterolu we krwi. Zapewne wiele z was słyszało zwroty „dobry” i „zły” cholesterol. W niniejszym artykule wyjaśnimy co oznaczają te pojęcia i jak to przekłada się na nasze zdrowie.

Cholesterol jest sterolem, który występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych. Około 80% cholesterolu w naszym organizmie jest wytwarzana przez naszą wątrobę, reszta puli cholesterolu to ten, który dostarczamy z diety. Pewna jego ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Cholesterol wykorzystywany jest do syntezy kwasów żółciowych, potrzebnych do efektywnego trawienia, uczestniczy w wytwarzaniu hormonów. Ilość produkowana przez naszą wątrobę, wystarczyłaby na pokrycie naszego zapotrzebowania na ten składnik. Nie musimy więc dodatkowo dostarczać cholesterolu z pożywienia, co jest trudne do wykonania, szczególnie dla osób „mięsożernych”. Ponieważ cholesterol należy do grupy tłuszczy, do jego przenoszenia potrzebny jest specjalny nośnik. W wątrobie cholesterol łączony jest m.in. z białkami, tworząc kompleks zwany lipoproteinami. Wyróżniamy kilka rodzajów lipoprotein: chylomikrony , VLDL , HDL. W tym tekście skupimy się na formie cholesterolu LDL i HDL.

• Cholesterol HDL- czyli lipoproteiny o dużej gęstości. Nazywany potocznie dobrym cholesterolem, ponieważ jego wysokie stężenie we krwi związane jest z obniżeniem ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Ten rodzaj cholesterolu transportowany jest z naszych tkanek do wątroby.
• Cholesterol LDL- lipoproteiny o małej gęstości. Nazywany potocznie złym cholesterolem. Jego „złe” działanie związane jest z tym, że wysokie jego stężenie we krwi przy niskim stężeniu HDL, zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, m.in. miażdżycy. A jest to związane z tym, że LDL jest on jednym ze składników tzw. blaszki miażdżycowej, której nagromadzenie powoduje zmniejszenie przepływu krwi przez np. tętnice, aż do zamknięcia tętnicy co prowadzi do dużego niedokrwienia.

Normy cholesterolu – stosunek “dobrego” do “złego” cholesterolu (stosunek HDL do LDL)

Obecne normy na stężenie cholesterolu we krwi przedstawione przez Polskie Towarzystwo Lipidologiczne opublikowane w 2016 roku plasują się na poziomie:

• LDL < 115 mg/dl (< 3 mmol/l),
• HDL < 145 mg/dl (< 3,8 mmol/l).

Najkorzystniejszy dla naszego zdrowia będzie większy stosunek HDL do LDL.
„Zły” cholesterol  jest transportowany z wątroby do tkanek organizmu, natomiast „dobry” zbiera  różne składniki z tkanek organizmu w tym cząsteczki LDL więc jeśli, cząsteczek  HDL będzie za mało a cząsteczek LDL za dużo, to HDL nie zdoła zebrać wszystkich cząsteczek z powrotem do wątroby. A jak już wiemy kiedy LDL będzie za dużo to zacznie być on wbudowywany w cząsteczki tworzące m.in blaszkę miażdżycową. Dlatego ryzyko zawału, miażdżycy czy udaru znacznie spada kiedy stężenie cholesterolu HDL jest w odpowiednim  stosunku do LDL. Z tych powodów, ważna jest odpowiednia profilaktyka, w  której duża rolę odgrywa dieta. Ze względu na duże spożycie tłuszczów zwierzęcych doprowadzamy do zaburzenia stosunku HDL do LDL. Dlatego warto zmienić niektóre nawyki żywieniowe.

W profilaktyce chorób związanych z zaburzeniami lipidowymi (zbyt wysokim poziomem  cholesterolu), ważne jest aby nie tylko obniżać poziom LDL, ale zadbać o jednoczesne podnoszenie cholesterolu HDL. Warto więc stosować preparaty lub żywność, która jednocześnie obniży poziom „złego” cholesterolu i podniosą wartość „dobrego”. Jeśli chodzi o składniki pożywienia, które przyczynią się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, są to m.in. : błonnik pokarmowy, WNKT –wielonienasycone kwasy tłuszczowe – szczególnie te  rodziny omega- 3 (głównie DHA, EPA), witaminy o działaniu antyoksydacyjnym (C i E) oraz produkty zawarte w produktach roślinnych, głównie tych oleistych –fitosterole (sterole i stanole roślinne). Warto jest zwrócić uwagę na te ostatnie, szczególnie, że dodawane są one do żywności polecanej dla osób z zaburzeniami lipidowymi np. w margarynach wzbogacanych. Sterole roślinne to związki, które są jednym ze składników błon, które tworzą struktury roślin.

Sterole pochodzenia roślinnego nazywane są fitosterolami, a do steroli zwierzęcych należy np. cholesterol Fitosterole naturalnie występują np. w ziarnach soi, olejach roślinnych, ryżu, w niewielkich ilościach występują w orzechach, warzywach i owocach. Sterole te podane w odpowiedniej dawce mogą wywoływać działanie obniżające poziom cholesterolu we krwi. Ich działanie polega na  ograniczaniu wchłaniania cholesterolu w przewodzie pokarmowym. Badania kliniczne wykazują, że spożycie już 1,5-3 gram fitosteroli dziennie powoduje obniżenie cholesterolu całkowitego o ok.12,5%. Przeciętna dieta człowieka dostarcza 50 mg stanoli i 100-350 mg steroli, co jest niewystarczające (nie stanowi to nawet 1 grama fitosteroli dziennie). Wiele badań wykazało, że przyjmując produkty wzbogacane w fitosterole, wpływają na obniżenie cholesterolu LDL i nie wpływają na stężenie HDL.

Efektywność obniżania poziomu „złego” cholesterolu zależna jest od przyjmowanej dawki. Na podstawie dotychczasowych badań stwierdzono, że przeciętnie powinniśmy spożywać 2-3 gramów fitosteroli dziennie, aby uzyskać efekt terapeutyczny. Należy jednak podkreślić, że przyjmowanie większych dawek nie wpłynie na większą redukcję poziomu cholesterolu.

3 kroki, jak podnieść dobry cholesterol HDL

Poziom dobrego cholesterolu frakcji HDL zwiększyć pomogą:

1. Zdrowa dieta

Oto kilka porad dietetycznych:

• Zrezygnuj ze smażenia potraw na rzecz gotowania na parze, pieczenia w papilotach bądź grillowania bez tłuszczu;
• Do minimum ogranicz spożycie czerwonego mięsa, zastąp je chudym mięsem drobiowym oraz rybami i owocami morza, zawierającymi kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6;
• Nie musisz rezygnować z tłuszczu: wybieraj tłuszcze roślinne, takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany czy słonecznikowy; pieczywo smaruj margarynami kubkowymi, szczególnie tymi wzbogaconymi w sterole roślinne, które sprzyjają obniżaniu poziomu „złego” cholesterolu LDL;
• Warzywa i owoce spożywaj 5 razy dziennie, najlepiej surowe, gotowane na parze lub grillowane – są doskonałym źródłem witamin, mikroelementów oraz błonnika pokarmowego, który ogranicza wchłanianie cholesterolu w jelitach i przyspiesza przemianę materii, łagodnie usuwając nadmiar szkodliwych składników odżywczych;
• Zamiast tłustych przekąsek i dań fast food chrup świeżo łuskane orzechy i pestki dyni czy słonecznika;
• Zrezygnuj ze słodzonych napojów na rzecz wody lub herbatek ziołowych czy zielonej herbaty (bez cukru) – bogatego źródła antyoksydantów, dzięki którym spowalnia się proces rozwoju blaszki miażdżycowej.

2. Aktywność fizyczna

Optymalnie 30 min. dziennie, o intensywności dostosowanej do indywidualnych predyspozycji – ruch sprzyja redukcji stężenia LDL i jednoczesnemu wzrostowi HDL.

3. Zrezygnowanie z używek

Rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu. Jeśli spożywamy alkohol, to nadal możemy kontynuować jego konsumpcję, pamiętając jednocześnie, aby nie przekroczyć dopuszczalnych limitów spożycia:

• piwo (5%) – 400ml dla kobiet i 600ml dla mężczyzn;
• wino (10%) – 200ml dla kobiet i 300ml dla mężczyzn;
• wódka (40%) – 50ml dla kobiet i 75ml dla mężczyzn.

Podsumowując, aby zmniejszyć ryzyko chorób sercowo- naczyniowych wystarczy kilka drobnych modyfikacji, w naszym menu, w tym wprowadzenie wyżej wspomnianych produktów naturalnie bogatych w fitosterole. Dobrym pomysłem wydają się produkty wzbogacane w stanole i sterole roślinne

Bibliografia

• Włodarek, E.Lange, L.Kozłowska, D. Głąbska : „Dietoterapia” –; PWZL, wydanie 1 , 2015, str. 55-62;
• Beręsewicz „Patofizjologia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca”; Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie; 2011; str.9-17
• Beręsewicz, A. Skierczyńska : „Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej”; Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 1, 1–6
• Banach, P. Jankowski, J. Jóźwiak, B. Cybulska, A. Windak, T. Guzik,A. Mamcarz, M. Broncel, T. Tomasi :„Wytyczne PTL/KLRwP/PTK dotyczące postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016”; Kardiologia Polska 2016; 74 (supl. VIII)
• Jarosz : „Normy żywienia dla populacji polskiej  – nowelizacja”; 2012
• A. Kopeć, E. Nowacka, E. Piątkowska, T. Leszczyńska: „Charakterystyka i Prozdrowotne właściwości steroli roślinnych”; Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 3 (76), 5 – 14