Kwas fosforowy – gdzie występuje i czy jest szkodliwy?

2021-05-02 Lektura tego artykułu zajmie 4 minuty.

Kwas fosforowy jest niezbędny naszemu organizmowi, jednak jego syntetyczny odpowiednik – kwas ortofosforowy już niekoniecznie. Dowiedz się, gdzie znajdziemy kwas ortofosforowy i kiedy bywa on dla naszego zdrowia niebezpieczny.

Co to jest kwas fosforowy?

Kwas fosforowy to związek chemiczny, który występuje naturalnie w organizmie człowieka i pełni wiele istotnych funkcji, m.in. dostarcza energii do pracy oraz przebiegu wszystkich procesów życiowych, m.in. do wymiany substancji między komórkami. Jest również składnikiem budulcowym naszego organizmu – wchodzi w skład enzymów, zębów oraz kości. Bierze również udział w metabolizmie tłuszczów, białek, węglowodanów.

Kwas fosforowy może być również wytwarzany w warunkach laboratoryjnych i jest dodawany do żywności (kwas ortofosforowy, E-338) jako regulator kwasowości artykułów spożywczych. Znajdziemy go przede wszystkim w słodkich napojach gazowanych. Nadaje on produktom lekko kwaskowaty posmak, wpływa na ich jakość, trwałość, hamuje namnażanie bakterii i pleśni, zwłaszcza w produktach o dużej zawartości cukru.

Obawy dotyczące bezpieczeństwa kwasu fosforowego i jego wpływu na zdrowie, wynikają z tego, że jest on wykorzystywany nie tylko jako dodatek do żywności, ale również jako środek do odkamieniania rur lub do wyrobu sztucznych nawozów np. superfosfatu.

Czy kwas fosforowy jest szkodliwy?

Odpowiedź brzmi tak: spożywany w nadmiarze może być niebezpieczny dla zdrowia (jak każdy związek czy produkt). Kwas fosforowy (a właściwie jego syntetyczny odpowiednik – kwas ortofosforowy) może przyczynić się do demineralizacji kości, uszkadzać szkliwo zębów, a także prowadzić do bólu brzucha, nudności, wymiotów czy biegunki. Jednak spożywany w niewielkich dawkach jest bezpieczny. Skąd ta pewność?

Zanim producent otrzyma zgodę na dodanie konkretnego dodatku do żywności, muszą zostać przeprowadzone liczne, często trwające latami, badania naukowe. Podczas ich trwania sprawdza się, jak dana substancja wpływa na organizmy żywe i czy nie ma dostępnych danych na temat jej szkodliwości. Aby dodatek do żywności został wprowadzony do obrotu, konieczne jest udowodnienie braku jego negatywnego działania na organizm człowieka.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy wszystkie stosowane dodatki do żywności są bezpieczne dla człowieka, o ile nie są spożywane w nadmiarze. Czuwa nad tym wiele instytucji. Za bezpieczeństwo, a także aktualizację badań naukowych, odpowiada szereg organizacji zajmujących się zdrowiem i bezpieczeństwem ludności. Wśród najważniejszych wymieniamy:

• Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health Organization),
• Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, The European Food Safety Authority),
• Organizację Stanów Zjednoczonych ds. rolnictwa i wyżywienia (FAO, Food and Agriculture Organization of the United Nations).

Co więcej, kwestie dodatków do żywności są uregulowane prawnie, przede wszystkim w:

• Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.
• Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych.
• Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1331/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. ustanawiającym jednolitą procedurę wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących.
• Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 257/2010 z dnia 25 marca 2010 r. ustanawiającym program ponownej oceny dopuszczonych dodatków do żywności zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności.

Czytaj także: Właściwości cynku – za co odpowiada i gdzie go szukać?

Czy trzeba unikać kwasu fosforowego?

Szesnastowieczny lekarz Paracelsus mawiał: „Wszystkie rzeczy są trujące i nic nie jest bez trucizny. Jedzenie ponad miarę jest również trujące”. I – jak wskazują współczesne badania – miał rację.

Wszystkie ważne dla zdrowia substancje, spożywane w nadmiarze, mogą stać się trucizną. Nawet woda. Jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak i ona ma dawkę śmiertelną (LD50), która wynosi 90 ml na kilogram ciała. Oznacza to, że dla osoby ważącej 70 kg, wypicie ponad 6 l litrów wody w standardowych warunkach, może zakończyć się śmiercią.

Jak wskazują eksperci, kwas ortofosforowy jako środek stężony, np. wykorzystywany w laboratorium, jest żrący i może powodować oparzenia w bezpośrednim kontakcie. Jednak ten występujący w żywności jest w niskich, bezpiecznych stężeniach. Należy jednak pamiętać, że może on być dodawany do różnych produktów, m.in.

• produktów mlecznych (np. dosładzanych napojach mlecznych);
• przetworów zbożowych;
• mięsa;
• ryb,
• napojów gazowanych.

Jeśli więc spożywamy te produkty w nadmiarze, mogą się u nas pojawić objawy niepożądane w postaci biegunki, nudności i/lub wymiotów, a w dłuższej perspektywie nawet do demineralizacji kości czy uszkodzenia szkliwa, bo kwas ortofosforowy ma zdolność do wiązania wapnia, przez co zmniejsza jego wchłanianie. Osobom predysponowanym do osteoporozy lub leczącym się z powodu tej choroby zaleca się unikanie tego związku w żywności.

Warto więc przyjrzeć się swojej diecie i sprawdzić, czy można z niej wyeliminować jakieś produkty zawierające kwas ortofosforowy, np. słodzone napoje gazowane. Zawierają one nie tylko ten kwas, ale przede wszystkim ogromnie ilości cukru, co może zwiększać ryzyko chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca czy otyłość. Zamiast tego typu produktów wybierzmy wodę mineralną.

Bibliografia:

1. „Podręczny słownik chemiczny”, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.); Videograf II, 2004, s. 213–214.
2. „Dodatki do żywności a ogólnie pojęte bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo w inżynierii procesowej”, M. Drożdżewski, VII studenckie seminarium, Łódź 2017.
3. „Chemia żywności”, Zdzisław E. Sikorski i wsp., Wydawnictwo Naukowo-Techniczne 2006, s. 510.
4. „Fosfor w produktach spożywczych”, Nowak D. i wsp., Przemysł Spożywczy, 2009; 63:10:47-50.
5. „Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności fizycznej dla dorosłych”, M. Jarosz i wsp., Instytut Żywności i Żywienia 2016.

(1 głosów, średnio: 5,00)

Loading...