Oświadczenia zdrowotne: czym są? Jak je czytać?

Oświadczenia zdrowotne: czym są? Jak je czytać?

Na opakowaniach żywności czy suplementów diety często można znaleźć różnego rodzaju informacje – np. o składzie produktów, ale też o tym, jak ich określone składniki mogą wpłynąć na Twoje zdrowie. Warto na nie zwrócić uwagę – zwłaszcza że w Polsce i całej Unii Europejskiej oświadczenia zdrowotne i żywieniowe podlegają ścisłym regulacjom. Zobacz, czym są i jak je czytać.

Oświadczenia zdrowotne i żywieniowe – co to jest?

Oświadczenia zdrowotne i żywnościowe są komunikatami o tym, jakie dany składnik ma właściwości w odniesieniu do organizmu ludzkiego. Są one bardzo często umieszczane na etykietach produktów. Odgrywają nie tylko rolę informacyjną, ale także reklamową.

Mogą to być np. „powiadomienia” o:

• niskiej wartości energetycznej,
• braku zawartości tłuszczu,
• zawartości kwasów tłuszczowych omega-3,
• zawartości błonnika pokarmowego;
• zawartości określonych witamin lub składników mineralnych

i tym podobne dane. Trzeba przyznać, że takie komunikaty mogą mieć wpływ na decyzje, które konsument podejmuje w sklepie. A jako że są one związane ze zdrowiem – podlegają ścisłej kontroli i restrykcyjnym przepisom.

Oświadczenia zdrowotne i żywieniowe a prawo

Kluczowym aktem prawnym dla tematu, który poruszamy, jest rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności ze zmianami. Dokument ten wskazuje zarówno ogólne zasady, na jakich można używać takich oświadczeń, jak i szczegółowe reguły związane z ich publikacją.

Podstawowa zasada, której muszą przestrzegać producenci żywności czy suplementów diety, to wskazywanie wyłącznie na korzyści zdrowotne, które zostały naukowo udowodnione. Stosowane oświadczenia nie mogą też:

• wprowadzać w błąd i być nieprawdziwe;
• być niejednoznaczne;
• sugerować, że inne środki spożywcze są mniej bezpieczne lub nie mają odpowiedniej wartości odżywczej;
• wskazywać, że zdrowa dieta nie może sama w sobie dostarczyć wszystkich kluczowych składników odżywczych;
• wzbudzać strachu i obaw u konsumenta[1].

A jak te założenia teoretyczne mają przełożenie na praktykę?

Oświadczenia żywieniowe w praktyce

Oświadczenia żywieniowe dotyczą przede wszystkim tego, czy dany produkt zawiera jakiś składnik lub go nie zawiera. Można je stosować, jeśli:

• jest możliwe udowodnienie zgodności deklaracji ze stanem faktycznym;
• spełni się konkretne wymagania ilościowe związane ze składnikiem opisywanym w oświadczeniu.

Przykład? Na opakowaniu może się pojawić informacja o tym, że produkt nie zawiera tłuszczu, jeśli jego ilość nie przekracza 0,5 g na 100 g lub 100 ml. Natomiast informacja o tym, że wyrób jest źródłem kwasów tłuszczowych Omega-3 pojawia się tylko, gdy zawiera minimum:

• 0,3 g kwasu alfa-linolowego na 100 g i 100 kcal lub;
• 40 mg EPA i DHA na 100 g i 100 kcal[2].

Lista wymagań znajduje się we wspomnianym rozporządzeniu UE.

Oświadczenia zdrowotne w praktyce

Oświadczenia zdrowotne koncentrują się nie tyle na obecności danego składnika w produkcie, a na jego wpływie na organizm ludzki. Muszą być one nie tylko podparte dowodami naukowymi, ale również zgodne z unijnym rejestrem oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Bazuje on przede wszystkim na tzw. oświadczeniach EFSA, czyli Europejskiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Żywności.

EFSA jest agencją UE, której zadaniem jest niezależne doradztwo naukowe w tematach związanych z zagrożeniami pojawiającymi się w łańcuchu żywienia. To właśnie ta organizacja wydaje pogłębione raporty i analizy, na podstawie których ustala się, jakich oświadczeń zdrowotnych można używać w odniesieniu do danych składników. Tylko one mogą stanowić podstawę przy opisach żywności, jak również suplementów diety. To informacje:

• udzielane zgodnie z prawem;
• w pełni wiarygodne.

Dlatego możesz do nich podejść bez obawy o to, że jesteś wprowadzany w jakikolwiek błąd. Po prostu możesz im zaufać.

Gdzie i jak znaleźć oświadczenia zdrowotne?

Listę wszystkich oświadczeń zdrowotnych, które są aktualnie zatwierdzone oraz zabronione, można znaleźć na stronach Unii Europejskiej[3], a także w bibliotece publikacji EFSA. Korzystają z nich także bezpośrednio producenci żywności. Przykładowo w materiałach dotyczących margaryny Optima Cardio znajdziesz informację o tym, że zawiera ona sterole roślinne. Dowiesz się też, że te substancje przyczyniają się do redukcji poziomu cholesterolu frakcji LDL o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni przy dziennym spożyciu 1,5-2,4 g w połączeniu z prawidłowo zbilansowaną dietą i zdrowym stylem życia[4]. To oświadczenie jest zgodne z wytycznymi EFSA, co możesz sprawdzić na podanych wyżej stronach. Warto to zrobić, aby dokonywać świadomych wyborów żywieniowych.

[1] https://europa.eu/youreurope/business/product-requirements/food-labelling/health-nutrition-claims/index_pl.htm

[2] https://ncez.pzh.gov.pl/informacje-dla-producentow/szczegolne-wlasciwosci-zywnosci-oswiadczenia-zywieniowe-i-zdrowotne/

[3] Pełna lista znajduje się na stronie https://ec.europa.eu/food/safety/labelling_nutrition/claims/register/public/?event=search

[4] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can