Normy cholesterolu całkowitego, HDL, LDL i trójglicerydów

Cholesterol to jeden z lipidów, który buduje błony komórkowe człowieka, a także uczestniczy w powstawaniu części hormonów i kwasów żółciowych. Jest zatem niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu (1). Jednak powszechnie wiadomo, że zbyt wysoka zawartość cholesterolu we krwi stanowi zagrożenie dla naszego zdrowia. Przeczytaj poniższy artykuł, by dowiedzieć się, jakie są frakcje cholesterolu, na które zwrócić uwagę i czym jest cholesterol LDL. Norma cholesterolu to wskaźnik, który pomaga zniwelować ryzyko wystąpienia chorób serca.

Profil lipidowy – normy cholesterolu

We krwi człowieka cholesterol przyjmuje różną gęstość, a w zależności od tego może wpływać pozytywnie lub negatywnie na organizm. Możemy wyliczyć zatem:

• cholesterol o bardzo niskiej gęstości (VLDL),
• cholesterol o niskiej gęstości (LDL),
• cholesterol o średniej gęstości (IDL),
• cholesterol o wysokiej gęstości (HDL) (2).

Cholesterol o niskiej i bardzo niskiej gęstości (LDL i VLDL), jeśli odkłada się w zbyt dużych ilościach, może z czasem doprowadzić do choroby wieńcowej serca oraz miażdżycy (3). Natomiast cholesterol o wysokiej gęstości (HDL), który zwany jest potocznie dobrym cholesterolem, może działać ochronnie na układ krążenia i jego wyższe stężenie nie jest powodem do obaw (4).

Profil lipidowy zawiera jeszcze całkowity poziom cholesterolu (TC) oraz poziom triacylogliceroli. Triacyloglicerole (zwane często triglicerydami) są innym rodzajem lipidów, stanowiących w naszych organizmach materiał energetyczny, jednak magazynowanie ich w organizmie w formie tkanki tłuszczowej może znacznie zwiększać ryzyko wystąpienia chorób serca, w tym zawału mięśnia sercowego (5). Badania udowodniły też, że wysokie stężenie triacylogliceroli wpływa na podwyższenie złego cholesterolu LDL, a obniżenie – dobrego cholesterolu HDL (6).

Sprawdź także: Wysoki cholesterol – mnie to nie dotyczy…

Lipidogram – badanie cholesterolu LDL, HDL i trójglicerydów

Lipidogram to badanie określające profil lipidowy danego pacjenta. Wykonuje się je na podstawie analiz laboratoryjnych pobranej od pacjenta próbki krwi.

W standardowym, przesiewowym badaniu profilu lipidowego uwzględnia się cztery elementy:

• cholesterol całkowity,
• lipoproteinę wysokiej gęstości (HDL),
• lipoproteinę niskiej gęstości (LDL),
• trójglicerydy.

Jednak bezpośrednio wykrywa się tylko trzy z nich: cholesterol całkowity, HDL oraz trójglicerydy. Poziom cholesterolu niskiej gęstości obliczany jest na podstawie pozostałych parametrów (7). Otrzymany w ten sposób wynik nie jest precyzyjny, lecz wystarczający w większości przypadków. Jednak gdy badanie wykaże wysoki poziom trójglicerydów, LDL określa się dodatkowym, bezpośrednim badaniem (8, 9).

Przeczytaj również: Jak się przygotować do badania i interpretować wynik cholesterolu – lipidogram?

Norma cholesterolu całkowitego, dobrego i złego cholesterolu

Normy cholesterolu dla dorosłego człowieka prezentują się następująco:

• cholesterol całkowity (TC): < 5,00 mmol/l,
• cholesterol wysokiej gęstości (HDL): > 1,00 mmol/l dla mężczyzn i >1,20 mmol/l dla kobiet,
• cholesterol niskiej gęstości (LDL): < 3,00 mmol/l,
• trójglicerydy (TG): < 1,70 mmol/l. (8, 10)

Można je też przedstawić w innych jednostkach, czyli miligramów na mililitr:

• cholesterol całkowity (TC): < 190 mg/ml,
• cholesterol wysokiej gęstości (HDL): > 40 mg/ml dla mężczyzn i > 45 mg/ml dla kobiet,
• cholesterol niskiej gęstości (LDL): < 115 mg/ml,
• trójglicerydy (TG): < 150 mg/ml (8, 10).

Przy czym jeśli chodzi o trójglicerydy, w powyższym zestawieniu podano normy w przypadku badania wykonywanego na czczo. Jeśli jednak badanie wykonywane jest po jedzeniu, górna granica normy trójglicerydów wynosi 2,00 mmol/l, czyli 175 mg/ml (8).

Najważniejszym parametrem z powyższych jest cholesterol LDL. Norma cholesterolu całkowitego została co prawda określona, jednak podwyższony poziom TC nie musi być niepokojący, jeśli bierze się z wysokiego stężenia cholesterolu HDL, który działa na organizm odwrotnie niż cholesterol LDL. Norma tej ostatniej frakcji nie powinna być przekraczana, gdyż stanowi to jeden z poważniejszych czynników ryzyka miażdżycy, nadciśnienia czy zawału serca.

Czytaj także: „Dobry” i „zły” cholesterol – co powinieneś wiedzieć

Jak skutecznie obniżyć poziom cholesterolu LDL dzięki zdrowemu stylowi życia?

Jeżeli stężenie złego cholesterolu we krwi jest zbyt wysokie, należy zadbać o obniżenie jego poziomu. Jak to zrobić?

Zmieniaj nawyki żywieniowe i wdrażaj do diety sterole roślinne

Podstawą jest modyfikacja diety. Należy obniżyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, a zatem tłustego mięsa, wędlin, a przede wszystkim masła czy smalcu. Warto masło zastąpić margaryną roślinną, która zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, a także sterole roślinne. Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego sterole roślinne to najlepiej przebadany składnik, którego dzienna dawka 1,5-2,4 g wraz ze zbilansowaną dietą i umiarkowaną aktywnością fizyczną, skutecznie obniża poziom złego cholesterolu nawet o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni. Badania wykazały, że sterole roślinne mają bardzo silny wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu w organizmie, ponieważ z jednej strony osłabiają jego wchłanianie z pożywienia, a z drugiej strony – przyspieszają jego wydalanie (11, 12). Choć sterole roślinne możemy znaleźć m.in. w olejach roślinnych, to jednak ich prozdrowotne działanie zachodzi przy dawkach, które trudno przyjąć wraz z dietą. Żywność funkcjonalna, w tym margaryna Optima Cardio* bogata w odpowiednią dawkę steroli roślinnych, będzie więc cennym uzupełnieniem zbilansowanej diety.

Czytaj również: Sterole i stanole roślinne – czym są i jak wpływają na zdrowie?

Uprawiaj sport i zadbaj o codzienną aktywność fizyczną

Oprócz tego w przypadku osób otyłych lub z nadwagą, u których stwierdzono hipercholesterolemię, warto zwiększyć aktywność fizyczną. Wprowadzenie regularnego ruchu pozwoli nie tylko poprawić samopoczucie i ogólną kondycję organizmu, ale też obniżyć masę ciała, a co za tym idzie – zmniejszyć stężenie cholesterolu, ponieważ badania wykazały, że zrzucenie nadprogramowych kilogramów może bezpośrednio przekładać się na spadek poziomu cholesterolu (13).

Im wcześniej wykryjemy i zaczniemy zwalczać podwyższony poziom złego cholesterolu, tym łatwiej przyjdzie nam osiągnąć sukces. Dlatego warto regularnie badać profil lipidowy, zwłaszcza że badanie to nie jest skomplikowane ani długotrwałe.

Autorka: Kamila Pawłowska, dietetyk Peater

*Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia cholesterolu o 7–10% uzyskuje się w ciągu 2–3 tygodni przy konsumpcji od 1,5 do 2,4 g steroli roślinnych dziennie w połączeniu ze zdrowym stylem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Zmiana jednego z nich nie daje gwarancji obniżenia ryzyka.

Bibliografia:

1. Durrington, P (August 2003). “Dyslipidaemia”. The Lancet. 362 (9385): 717–31.
2. Behrman, E. J.; Gopalan, Venkat (2005-12-01). “Cholesterol and Plants”. Journal of Chemical Education. 82 (12): 1791.
3. Carmena R, Duriez P, Fruchart JC (June 2004). “Atherogenic lipoprotein particles in atherosclerosis”. Circulation. 109 (23 Suppl 1): III2–7.
4. Kontush A, Chapman MJ (March 2006). “Antiatherogenic small, dense HDL – guardian angel of the arterial wall?”. Nat Clin Pract Cardiovasc Med. 3 (3): 144–53.
5. Drummond, K. E.; Brefere, L. M. (2014). Nutrition for Foodservice and Culinary Professionals (8th ed.). John Wiley & Sons.
6. Ivanova EA, Myasoedova VA, Melnichenko AA, Grechko AV, Orekhov AN (2017). “Small Dense Low-Density Lipoprotein as Biomarker for Atherosclerotic Diseases”. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2017: 1273042.
7. Friedewald WT, Levy RI, Fredrickson DS (1972). “Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma, without use of the preparative ultracentrifuge”. Clin. Chem. 18 (6): 499–502.
8. Interna Szczeklika 2018. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2018.
9. European Atherosclerosis Society (EAS) and the European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (EFLM) joint consensus initiative.. Fasting is not routinely required for determination of a lipid profile: clinical and laboratory implications including flagging at desirable concentration cut-points-a joint consensus statement from the European Atherosclerosis Society and European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine.. „European Heart Journal”. 37 (25), s. 1944-1958, 2016.
10. H.P. Wolff, T.R. Weihrauch, Franciszek Kokot (red. pol.): Terapia internistyczna. Wrocław: Urban&Partner, 1996, s. 1135-1139.
11. Akhisa, T.; Kokke, W. (1991). “Naturally occurring sterols and related compounds from plants”. In Patterson, G. W.; Nes, W. D. (eds.). Physiology and Biochemistry of Sterols. Champaign, IL: American Oil Chemists’ Society. pp. 172–228.
12. Hallikainen, MA; Sarkkinen, ES; Uusitupa, MI (1999). “Effects of low-fat stanol ester enriched margarines on concentrations of serum carotenoids in subjects with elevated serum cholesterol concentrations”. European Journal of Clinical Nutrition. 53 (12): 966–9.
13. Ito MK, McGowan MP, Moriarty PM (June 2011). “Management of familial hypercholesterolemias in adult patients: recommendations from the National Lipid Association Expert Panel on Familial Hypercholesterolemia”. J Clin Lipidol. 5 (3 Suppl): S38–45.