Czy twój lipidogram jest prawidłowy? Jakie są normy cholesterolu i trójglicerydów?

Regularna kontrola profilu lipidowego, czyli poziomu cholesterolu, jest ważnym elementem dbania o zdrowie. Lekarz zlecił Ci wykonanie lipidogramu i masz już wyniki? Nie wiesz, jak interpretować wyniki cholesterolu? Co może Cię niepokoić? Wyjaśniamy.

Co to jest Lipidogram?

Lipidogram to kluczowe badanie, które pozwala ocenić stan gospodarki lipidowej w Twoim organizmie[1]. Mówiąc prościej, daje ono obraz tego, jak Twoje ciało radzi sobie z przetwarzaniem i wykorzystywaniem tłuszczów, a co za tym idzie – czy organizm jest podatny na rozwój miażdżycy. To nie tylko „badanie cholesterolu”, jak się potocznie mówi. Lipidogram dostarcza znacznie więcej informacji.

Kiedy warto wykonać lipidogram? Jeśli masz ponad 40 lat (mężczyźni) lub 50 lat (kobiety po menopauzie), należy robić to badanie regularnie, co 1-2 lata. Lekarz może też zlecić lipidogram, jeśli podejrzewa u Ciebie zaburzenia lipidowe lub jeśli w Twojej rodzinie występowały choroby serca czy miażdżyca[2]. Lipidogram może też być częścią standardowych badań profilaktycznych.

Samo badanie jest proste i bezbolesne. Polega na pobraniu próbki krwi, najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym. Zajmuje to dosłownie kilka minut. Wcześniej najlepiej być na czczo przez 12-14 godzin, chyba że lekarz zaleci inaczej[3]. Wyniki są zazwyczaj gotowe tego samego dnia lub następnego.

 

Jakie parametry przedstawia lipidogram?

Lipidogram to nie pojedynczy wynik, a zestaw kilku ważnych parametrów. Oto co znajdziesz w swoim wyniku[4] [5].

• Cholesterol całkowity (TC) – to suma wszystkich frakcji cholesterolu w Twojej krwi.
• Cholesterol LDL – często nazywany „złym” cholesterolem. To ta frakcja, która może odkładać się w ścianach tętnic.
• Cholesterol HDL – znany jako „dobry” cholesterol. Pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z organizmu.
• Trójglicerydy – to forma, w jakiej większość tłuszczów występuje w organizmie.
• Cholesterol nie-HDL – to różnica między cholesterolem całkowitym a HDL.
• Apolipoproteina B – badanie jest wykonywane w przypadku występowania u pacjenta lub w jego rodzinie choroby niedokrwiennej serca lub hiperlipidemii, a także w celu oceny ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
• Lipoproteina (a) – podwyższone stężenie lipoproteiny (a), inaczej Lp(a), niezależnie od prawidłowego stężenia cholesterolu całkowitego i „złego” cholesterolu LDL, codziennego dbania o zdrowie, wskazuje na znaczne ryzyko przedwczesnej choroby wieńcowej lub miażdżycy, nawet w młodym wieku.

Rozszerzony lipidogram może również uwzględniać[6]:

• lipoproteiny VLDL – przenoszą trójglicerydy z wątroby do tkanek;
• liczbę cząsteczek cholesterolu LDL – dokładniejszy wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego niż sam poziom LDL;
• wskaźnik Castelliego – stosunek cholesterolu całkowitego do HDL, pomagający ocenić ryzyko chorób serca.

Lipidogram – jakie są normy cholesterolu i trójglicerydów?

Teraz, gdy już wiesz, jakie parametry zawiera lipidogram, czas poznać ich prawidłowe wartości. Pamiętaj, że są to ogólne wytyczne – lekarz może interpretować wyniki indywidualnie, biorąc pod uwagę Twój ogólny stan zdrowia, np. wiek, wagę czy choroby współistniejące. Jakie są obowiązujące w od 2024 roku wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego dotyczące diagnostyki laboratoryjnej zaburzeń gospodarki lipidowej.

 

Parametr	Zakres	Wartość	Szczegółowe wskazania
Cholesterol całkowity	<5,0 mmol/l (<190 mg/dl)	Prawidłowa	Rutynowa kontrola co 5 lat Utrzymanie zdrowego stylu życia
	5,0-6,2 mmol/l (190-240 mg/dl)	Graniczna	Modyfikacja diety (↓ tłuszcze nasycone) ≥30 min aktywności fizycznej dziennie Kontrola co 6-12 miesięcy
	>6,2 mmol/l (>240 mg/dl)	Wysoka	Pilna konsultacja kardiologiczna Diagnostyka (EKG, próba wysiłkowa) Dieta: <7% kalorii z tłuszczów nasyconych Sterole roślinne 2g/dzień 40 min cardio 4x/tydzień Rozważenie statyn
LDL	<3,0 mmol/l (<115 mg/dl)	Optymalna	Rutynowa kontrola Utrzymanie zdrowych nawyków
	3,0-4,0 mmol/l (115-155 mg/dl)	Podwyższona	Modyfikacja diety ↑ aktywność fizyczna Kontrola co 6 miesięcy
	>4,0 mmol/l (>155 mg/dl)	Wysoka	Ocena ryzyka wg SCORE2 Badania tarczycy Wykluczenie cukrzycy Kontrola co 3 miesiące Sterole roślinne Rozważenie statyn
HDL – Mężczyźni	>1,0 mmol/l (>40 mg/dl)	Prawidłowa	Utrzymanie aktywnego stylu życia
	<1,0 mmol/l (<40 mg/dl)	Zbyt niska	150 min/tydz. umiarkowanego wysiłku Trening interwałowy ↑ tłuszcze jednonienasycone Redukcja masy ciała Zaprzestanie palenia
HDL – Kobiety	>1,2 mmol/l (>46 mg/dl)	Prawidłowa	Utrzymanie aktywnego stylu życia
	<1,2 mmol/l (<46 mg/dl)	Zbyt niska	Jak wyżej dla mężczyzn
Triglicerydy	<1,7 mmol/l (<150 mg/dl)	Prawidłowa	Rutynowa kontrola
	1,7-2,3 mmol/l (150-199 mg/dl)	Graniczna	↓ węglowodany proste ↓ alkohol ↑ aktywność fizyczna
	>2,3 mmol/l (>200 mg/dl)	Wysoka	Diagnostyka metaboliczna Kontrola glikemii i HbA1c Węglowodany <50% kalorii 30-60 min aktywności dziennie Redukcja masy ciała 5-10% Kontrola co 6-8 tygodni

Lipidogram niezgodny z normami: co dalej?

Jeśli Twoje wyniki odbiegają od norm, nie panikuj. To sygnał, że warto wprowadzić pewne zmiany w stylu życia. Oto kilka strategii, które mogą pomóc.

Wprowadź do diety sterole roślinne

Sterole roślinne to skuteczny sposób na obniżenie poziomu cholesterolu LDL. Te substancje obniżają poziom „złego” cholesterolu o 7-12% w ciągu 2-3 tygodni, przy dziennym spożyciu 1,5-3 g i zachowaniu zdrowego stylu życia oraz zrównoważonej diety[8]. Znajdziesz je np. w miękkiej margarynie kubkowej Optima Cardio, która powstaje na bazie naturalnych olejów roślinnych, bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe.

Zmień proporcje tłuszczów w diecie

Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych – znajdują się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego takich jak tłuste czerwone mięso czy pełnotłusty nabiał – na rzecz nienasyconych. Sięgaj częściej po ryby, orzechy, nasiona i oleje roślinne. Te produkty są bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, które obniżają poziom „złego” cholesterolu LDL[9].

Jedz więcej błonnika

Znajdziesz go w pełnoziarnistych produktach zbożowych, a także w warzywach i owocach. Błonnik pomaga obniżyć poziom cholesterolu[10].

Ruszaj się więcej

Regularna aktywność fizyczna pomaga podnieść poziom „dobrego” cholesterolu HDL i obniżyć stężenie trójglicerydów[11]. Nie musisz od razu biegać maratonów – wystarczy np. 30 minut dziennie spaceru albo jazdy na rowerze[12].

Pamiętaj, że zmiany w stylu życia to podstawa, ale czasem mogą nie wystarczyć. Jeśli Twój lekarz uzna to za konieczne, może zalecić leczenie farmakologiczne[13].

Regularne wykonywanie lipidogramu to klucz do monitorowania zdrowia Twojego układu krążenia. Nie traktuj wyników tego badania jak wyroku – uznaj je za wskazówkę odnośnie do tego, co możesz poprawić w swoim stylu życia. Pamiętaj, że małe kroki też się liczą. Każda pozytywna zmiana przybliża Cię do lepszego zdrowia. Zacznij już dziś!

[1]  https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[2]  https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[3]  https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[4]  https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[5] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/103924,cholesterol-i-triglicerydy-panel-lipidowy

[6] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[7] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

[8] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can

[9] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67338,tluszcze-podzial-budowa-funkcje-i-wlasciwosci

[10] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67301,blonnik-pokarmowy

[11] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/272151,jak-zmniejszyc-stezenie-cholesterolu-calkowitego-i-frakcji-ldl-we-krwi

[12] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity

[13] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4.2.