Dodatkowe kilogramy? Wbrew pozorom to nie tylko problem estetyczny. To poważne obciążenie dla organizmu, a w szczególności dla serca. Jakie konsekwencje mogą mieć nadwaga i otyłość dla najważniejszego mięśnia? Wyjaśniamy.
Dodatkowe kilogramy – wyzwanie dla układu krążenia
Czy wiesz, że niemal co trzecia osoba na świecie zmaga się z nadwagą lub otyłością?[1] W Polsce sytuacja nie wygląda lepiej – raport NIK z 2024 r. wskazuje, że niemal 60% Polaków mierzy się z nadmierną masą ciała, a 21% choruje na otyłość[2]. Te dane niepokoją, i to nie tylko dlatego, że „nadmiar ciała” bywa uznawany za problem estetyczny. Dużo ważniejsze są jego konsekwencje zdrowotne. Szczególnie groźne są te związane z otyłością. Warto podkreślić, że nie jest ona tym samym co nadwaga!
Owszem, oba problemy wiążą się z nieprawidłowym oraz nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, ale różnią tym, jak duży jest to nadmiar. Podstawowym kryterium diagnostycznym jest wskaźnik masy ciała BMI [masa ciała w kg/(wzrost w m)]2.Na tej podstawie:
- nadwagę diagnozuje się przy BMI 25-29,9 kg/m²;
- otyłość rozpoznaje się przy BMI równym 30 kg/m² lub wyższym[3].
Nadmierna masa ciała, a zwłaszcza otyłość, jest poważnym czynnikiem ryzyka wielu chorób przewlekłych. Lista powikłań jest długa i obejmuje m.in.: cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, miażdżycę, niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby, zespół bezdechu sennego, a także szereg problemów sercowo-naczyniowych[4]. Jednak nadwaga to również wyzwanie dla organizmu. Badania pokazują, że ryzyko zgonu związanego z zaburzeniami funkcjonowania układu krążenia rośnie już przy BMI na poziomie 25, a zatem przy dolnej granicy nadwagi[5]. To wystarczający powód, aby zwrócić uwagę na masę ciała – tak, aby zredukować ją, zanim problemy zdrowotne się pogłębią. Może tak się stać, jeżeli nadwaga przerodzi się w otyłość, a ta choroba wywoła skutki uboczne.
Otyłość a przerost lewej komory serca – jaki jest związek?
Jednym z najczęstszych powikłań kardiologicznych otyłości jest przerost mięśnia lewej komory serca[6]. Oznacza to nie tylko powiększenie tego organu, ale przede wszystkim zmianę jego struktury i funkcji. Dlaczego tak się dzieje? Mechanizm jest dość prosty.
W przypadku nadmiernej masy ciała serce musi pompować krew intensywniej. Badania pokazują, że u osób otyłych wykonuje ono średnio o 50% więcej pracy niż u osób o prawidłowej wadze[7]. To ciągłe przeciążenie prowadzi do stopniowego pogrubienia ścian serca, szczególnie lewej komory, a to – do poważnych konsekwencji dla zdrowia.
Mogą być one naprawdę poważne. U osób z przerostem lewej komory serca wyraźnie wzrasta ryzyko niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu i nagłego zgonu sercowego. Jest ono jest ponad dwukrotnie wyższe(!) niż u osób bez tego problemu[8].
Nadwaga i otyłość a choroba niedokrwienna serca
Nadmierna masa ciała to również silny czynnik ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej. Co istotne, nie tylko otyłość, ale już sama nadwaga zwiększa to ryzyko – każdy dodatkowy kilogram ponad normę stopniowo obciąża układ krążenia[9].
Za związek między nadwagą a chorobą niedokrwienną odpowiada szereg mechanizmów. Kluczową rolę odgrywa tak zwany tłuszcz trzewny (gromadzący się wokół narządów wewnętrznych), który nie jest tylko biernym magazynem energii. To aktywna metabolicznie tkanka wydzielająca szereg substancji biologicznie czynnych, które mogą niekorzystnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy[10].
Tłuszcz trzewny przyczynia się do[11]:
- rozwoju przewlekłego stanu zapalnego w organizmie;
- zaburzeń gospodarki lipidowej (podwyższonego stężenia trójglicerydów i tzw. złego cholesterolu LDL), a w konsekwencji – zwiększenia ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób serca;
- rozwoju insulinooporności, która może prowadzić do cukrzycy typu 2 i powikłań miażdżycowych.
Wniosek jest prosty: warto pozbyć się każdego nadprogramowego kilograma.
Pozbądź się bezpiecznie nadprogramowych kilogramów!
Na początek dobra wiadomość: nawet niewielka redukcja masy ciała może przynieść spore korzyści zdrowotne. Obniżenie masy ciała o zaledwie 5-10% może już poprawić profil lipidowy, zmniejszyć ciśnienie tętnicze i poprawić kontrolę glikemii[12]. W kontekście chorób serca, zmniejszenie masy ciała prowadzi do redukcji obciążenia hemodynamicznego, co bezpośrednio przekłada się na poprawę funkcji mięśnia sercowego[13].
Jak chudnąć bezpiecznie? Eksperci zalecają, aby w okresie pierwszych 6-9 miesięcy dążyć do zmniejszenia masy ciała o co najmniej 10%[14]. Najlepszym sposobem na osiągnięcie tego celu jest wprowadzenie deficytu energetycznego w granicach 500-600 kcal dziennie[15]. Taka umiarkowana redukcja kaloryczności posiłków jest zdrowsza i bardziej efektywna niż drastyczne diety, ponieważ pozwala na stopniową i trwałą utratę wagi.
Nie mniej ważna jest aktywność fizyczna, zalecana przez WHO na poziomie minimum 150-300 minut umiarkowanego ruchu tygodniowo[16]. Wysiłek fizyczny nie tylko pomaga w redukcji masy ciała, ale również bezpośrednio wspiera pracę układu sercowo-naczyniowego.
Pamiętaj, że trwałe rezultaty osiąga się poprzez systematyczne, długofalowe zmiany stylu życia, a nie przez krótkotrwałe, radykalne diety. Zdrowa redukcja masy ciała to inwestycja w zdrowie serca i całego organizmu. Podejmij to wyzwanie.
[1] https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/aktualnosci/320911,przyczyna-otylosci-a-ryzyko-chorob-serca
[2] https://trojka.polskieradio.pl/artykul/3438970,polacy-tyja-na-potege-jestesmy-w-swiatowej-czolowce-to-grozne-dla-zdrowia-i-bardzo-kosztowne
[3] https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/aktualnosci/320911,przyczyna-otylosci-a-ryzyko-chorob-serca
[4] Bąk-Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., et al.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne), maj 2022.
[5] http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/06/pnm_2013_019-025b.pdf
[6] Sędkowska A., Gawron-Kiszka M., Tomaszewski M., et al. Otyłość i cukrzyca typu 2 a przerost lewej komory serca u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 2, strony 93–101.
[7] Czech A., Białkowska M. Sercowo-naczyniowe objawy otyłości. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2007, tom 3, nr 4, s. 85–94.
[8] Sędkowska A., Gawron-Kiszka M., Tomaszewski M., et al. Otyłość i cukrzyca typu 2 a przerost lewej komory serca u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 2, strony 93–101.
[9] Sędkowska A., Gawron-Kiszka M., Tomaszewski M., et al. Otyłość i cukrzyca typu 2 a przerost lewej komory serca u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 2, strony 93–101.
[10] Bąk-Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., et al.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne), maj 2022.
[11] Bąk-Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., et al.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne), maj 2022.
[12] Bąk-Sosnowska M., Białkowska M., Bogdański P., et al.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne), maj 2022.
[13] Sędkowska A., Gawron-Kiszka M., Tomaszewski M., et al. Otyłość i cukrzyca typu 2 a przerost lewej komory serca u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 2, strony 93–101.
[14] Sędkowska A., Gawron-Kiszka M., Tomaszewski M., et al. Otyłość i cukrzyca typu 2 a przerost lewej komory serca u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 2, strony 93–101.
[15] https://www.mp.pl/pacjent/nadwaga-i-otylosc/wprowadzenie/63188,jak-skutecznie-i-bezpiecznie-zmniejszyc-mase-ciala
[16] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity