Nadciśnienie jest często nazywane „cichym zabójcą” – rozwija się niepostrzeżenie, często przez wiele lat, jednocześnie siejąc w organizmie spustoszenie. W ponad 90% przypadków jego pojawienie się ma charakter pierwotny[1] (bez wyraźnej przyczyny). Istnieje jednak również nadciśnienie wtórne. Jak je rozpoznać? Jak się je leczy? Wyjaśniamy.
Nadciśnienie, czyli co?
Ciśnienie krwi w ciągu doby dynamicznie się zmienia. Dlatego, aby zdiagnozować nadciśnienie, trzeba wykonać co najmniej kilka pomiarów, w odstępach kilku dni lub tygodni[2]. O tej jednostce chorobowej mówi się, kiedy wielokrotnie stwierdzono wyniki przekraczające 140/90 mm Hg[3].
Niekontrolowane nadciśnienie może wywołać wiele poważnych powikłań zdrowotnych, dotyczących przede wszystkim:
- serca – np. prowadzących do przerostu lub niewydolności mięśnia sercowego, a nawet zawału;
- mózgu – to może skutkować udarem;
- nerek;
- naczyń krwionośnych – może dojść m.in. do rozwarstwienia aorty[4].
To wystarczający powód, aby zadbać o kontrolę ciśnienia krwi i podjęcie szybkich działań, jeżeli jest ono nieprawidłowe.
Nadciśnienie pierwotne a wtórne: na czym polega różnica?
Kontekst „pierwotności” i „wtórności” nadciśnienia pojawia się, gdy poszukuje się przyczyn nieprawidłowego ciśnienia krwi. I tak:
- w ponad 90% przypadków ta choroba ma charakter pierwotny, co oznacza, że pojawiła się samoistnie, bez jednego, konkretnego powodu; jej rozwojowi mogą sprzyjać np. otyłość, stres, niezdrowy styl życia czy obciążenie genetyczne;
- w 5-10% przypadków nadciśnienie ma charakter wtórny – oznacza to, że stanowi ono objaw innej choroby i aby sobie z nim poradzić, trzeba leczyć właśnie to schorzenie[5].
Co bardzo ważne, nadciśnienie wtórne najczęściej jest wyleczalne i możliwy jest powrót do prawidłowego ciśnienia tętniczego[6].
Co może powodować nadciśnienie wtórne?
Lista przyczyn, dla których może wystąpić nadciśnienie wtórne, obejmuje kilka obszarów funkcjonowania organizmu[7].
Choroby nerek
Choroby nerek są zazwyczaj pierwszym obszarem diagnostycznym. Nadciśnienie może być związane m.in. z:
- miąższowymi chorobami nerek, np. kłębuszkowym zapaleniem nerek, chorobą cukrzycową nerek, nefropatią zaporową czy stanem po urazie nerki[8];
- naczyniowymi chorobami nerek, np. nefropatią niedokrwienną wywołaną zwężeniem tętnicy nerkowej; u jej przyczyn mogą leżeć np. miażdżyca czy zapalenie tętnic[9];
- guzami aparatu przykłębuszkowego nerek, które wydzielają w nadmiarze reninę;
- zespołami pierwotnej retencji sodu, takimi jak zespół Gordona czy zespół Liddle’a.
Zaburzenia hormonalne
Nadciśnienie wtórne może być efektem chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego. Towarzyszy np. takim jednostkom jak:
- hiperaldosteronizm pierwotny;
- zespół Cushinga;
- guz chromochłonny;
- zaburzenia tarczycy – zarówno nadczynność, jak i niedoczynność;
- nadczynność przytarczyc;
Efekt przyjmowania leków
Podwyższone ciśnienie może być efektem przyjmowania:
- sympatykomimetyków (stosowanych, także bezpośrednio do nosa, przy leczeniu ostrych zakażeń dróg oddechowych);
- kortykosteroidów;
- niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
- doustnych środków antykoncepcyjnych.
Wady i choroby serca oraz naczyń krwionośnych
Nadciśnienie wtórne może być obecne przy wadach serca i dużych naczyń[10]. Mogą do niego doprowadzić także koarktacja aorty czy niedomykalność zastawki aortalnej[11].
Ponadto nadciśnienie wtórne może się wiązać z:
- ostrym stresem dla organizmu – np. po rozległej operacji, oparzeniu, hiperwentylacji czy przy alkoholowym zespole abstynencyjnym;
- obturacyjnym bezdechem sennym;
- zażyciem substancji toksycznych, w szczególności narkotyków takich jak amfetamina czy kokaina;
- chorobami układu nerwowego – np. zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym[12].
Jakie objawy daje nadciśnienie wtórne?
Nadciśnienie – bez względu na przyczynę – najczęściej nie daje wyraźnych objawów. Na to, że choroba może mieć charakter wtórny, mogą wskazywać np.:
- występowanie objawów chorób, które wymieniliśmy powyżej w połączeniu z wysokimi wartościami ciśnienia;
- nietypowe okoliczności pojawienia się ciśnienia (np. młody wiek czy nagłe wystąpienie hipertensji w jesieni życia);
- zaawansowane zmiany narządowe;
- bardzo wysokie wartości ciśnienia;
- odporność na wdrożone leczenie – tj. brak spadku ciśnienia, mimo zastosowania środków farmakologicznych[13].
Dlatego tak ważna jest pogłębiona diagnostyka – obejmująca nie tylko wywiad, ale również badania laboratoryjne i inne, które pozwolą dotrzeć do przyczyny problemów z ciśnieniem.
[1] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58698,nadcisnienie-tetnicze
[3] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.
[4] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58698,nadcisnienie-tetnicze
[5] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58698,nadcisnienie-tetnicze
[6] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58698,nadcisnienie-tetnicze
[7] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.
[8] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.3.
[9] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.2.
[10] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58815,nadcisnienie-wtorne
[11] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.
[12] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.
[13] https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58815,nadcisnienie-wtorne
